wyniki wyszukiwania

twierdzenie 9 – przestrzegajcie moich przestróg, tak przekłada pardes lauder słowa וּשְׁמַרְתֶּ֣ם אֶת־מִשְׁמַרְתִּ֗י (wajikra, tj. kpł. 18,30). autorzy książki mit tory ustnej, wskazują, że te słowa są komentowane jako dowód istnienia tory ustnej, że jakoby słowo „przestróg” (albo w innych przekładach: mandatów, ustaw, przestrzeżenia, zarządzenia, nakazu, przestrogi, przykazania), miałoby wskazywać, że bóg oprócz, że napisał, to jeszcze mówił do mojżesza. ale piszą też autorzy książki, że ta fraza pojawia się w torze jeszcze kilka razy w różnych konstelacjach i zawsze odnosi się po prostu do przykazań i wzmacnia nakaz przestrzegania tory mojżeszowej, bez żadnego związku z torą ustną, jak chciałoby wielu rabinów. eitan bar (איתן בר), golan broszi (גולן בשורי): mit tory ustnej מיתוס התורה שבעל-פה.

twierdzenie 8 – co porabiał mojżesz na górze czterdzieści dni i czterdzieści nocy? – pyta rabin zamir kohen זמיר כהן – przecież wziąć dziesięcioro przykazań i zejść, mógł to zrobić w jednej sekundzie. według rabina, mojżesz uczył się tam od boga tory ustnej. ale to jest argument ad ignorantiam. równie dobrze każdy może twierdzić, że mojżesz został porwany przez kosmitów na czterdzieści dni. to też będzie tylko hipoteza, tak jak twierdzenie rabina kohena, bo na jego słowa nie ma żadnego dowodu ani potwierdzenia w samym tekście. jeśli bóg potrzebował czterdzieści dni, aby przekazać mojżeszowi torę ustną, to co robił czterdzieści dodatkowych dni, kiedy mojżesz był na górze ponownie? mojżesz uczył się od nowa? a może dostał jeszcze jedną torę ustną? odpowiedź na to akurat znajduje się w samym tekście tory, która przecież mówi, że mojżesz przez ten czas zajmował się pisaniem. według księgi wyjścia (34, 28 שמות) לֶ֚חֶם לֹ֣א אָכַ֔ל וּמַ֖יִם לֹ֣א שָׁתָ֑ה nie jadł chleba, nie pił wody, tylko spisywał słowa przymierza. a kiedy zszedł na dół, zaczął tłumaczyć narodowi, że trzeba zbudować siedzibę boga, משכן miszkán, a potem objaśniał różne przykazania i tłumaczył jak to zrobić. ale słowem nie wspomniał, nie ma w torze żadnej wzmianki, czy aluzji do tego ważnego wydarzenia, że na górze mojżesz dostał również torę ustną. mit.

twierdzenie 7 – powiedział rabi jochanan: bóg zawarł przymierze z izraelem dla tory ustnej (שבעל-פה szebe-al pe), jak napisano (wj 34, 27): zapisz sobie te słowa, bo według nich zawarłem przymierze z tobą oraz izraelem. rabin jochanan w talmudycznym traktacie gittin sugeruje, że wyrażenie על-פי al-pi, nie oznacza „według” (jak właśnie akurat oznacza), tylko „ustnie” (על-פה al-pe), czyli, że fragment tory כִּ֞י עַל־פִּ֣י הַדְּבָרִ֣ים הָאֵ֗לֶּה nie oznacza: bo według tych słów, tylko: według ust (mowy) – zawarłem przymierze. podobnie rabin chagai חגי (talmudyczny) sugeruje się podobieństwem wyrażeń al-pi oraz al-pe. michael wigoda mówi, że mędrcy (חז"ל) poprzekręcali pierwotne znaczenie wyrażeń i ich wykładnia lekceważy całkowicie torę. w hebrajszczyźnie biblijnej, tak jak we współczesnej, wyrażenie al-pi nie jest tożsamym z al-pe i nie znaczy „ustnie”, tylko „według”.

twierdzenie 5 – rabin zamir kohen זמיר כהן uważa, że słowa boga do mojżesza: „dałem ci kamienne tablice, torę i przykazanie”, oznaczają kolejno: kamienne tablice (dziesięcioro przykazań) לֻחֹ֣ת הָאֶ֗בֶן luchot haewen, torę הַתּוֹרָה֙ hatora – torę pisaną, i przykazanie הַמִּצְוָ֔ה hamicwa – to jest torę ustną. (wj 24,12). jednocześnie rabin u(k)rywa koniec zdania – „które [słowa] napiszę, żeby pouczyć lud”. a więc to przykazanie to jednak nie tora ustna, tylko tora pisana. twierdzenie 6 – postawisz przybytek według planu, który pokazano ci na górze. te słowa to według rabina josiego mizrachi dowód, że mojżesz widział na górze rzeczy nie zapisane w torze. ale właśnie fakt, że możemy czytać co mojżeszowi powiedział bóg, bierze się stąd, że mojżesz, co mu bóg nakazał zapisać, to zapisał. zatem dalej nie mamy dowodu na istnienie tory ustnej. (foto: okładka książki mit tory ustnej)

twierdzenie 3: awraham słuchał przykazań, praw i nauki tory. (według księgi rodzaju 26, 4-5). rabini mówią, że awraham słuchał praw tory ustnej jeszcze przed otrzymaniem tory w ogóle, podobnie jak robiła to reszta praojców. a jeśli tak było, to dlaczego awraham ugościł przybyszów mlekiem i mięsem zarazem, chociaż tora akurat tego zakazuje. inna kwestia. w torze pojawia się słowo תורתיי - moje tory. ale nie chodzi tu, jak rabini utrzymują, o rzekomo istniejące dwie tory (pisaną i ustna), tylko o prawo (tora) w liczbie, czyli prawa z sufiksem osobowym (torataj) – moje prawa. i jeszcze jeden kontrargument: jeśli torę pisaną żydzi otrzymali kilkaset lat po awrahamie, a rzekomo otrzymali ją razem z torą ustną, to przecież awraham jeszcze nie mógł mieć tory ustnej. twierdzenie 4: idź za większością. tak mówią rabini, chociaż tora mówi: nie idź za większością w złej sprawie. czyli odłącz się od większości, która czyni zło. jednak talmud jerozolimski lekceważy słowo „nie”. i chociaż wiemy, że tora naucza, by nie iść za większością, która czyni zło, to rabini nauczają: zawsze idź za większością. (foto: domenico fiasella. awraham i jego goście)

twierdzenie 2: starożytność tradycji rabinicznej dowodzi istnienia tory ustnej. rabin efraim kachlon אפרים כחלון uważa, że żaden naród i jego język nie przeszły tego, co przeszedł naród izraela. po pierwsze dlatego, że to najstarszy naród na świecie. a poza tym, prześladowania narodu izraela przez inne narody są dowodem prawdziwości i trafności tory ustnej. piszą autorzy, że nie jest im jasny związek prześladowań z tradycją tory ustnej. poza tym, naród żydowski nie jest najstarszym narodem na świecie. w księdze rodzaju bóg po raz pierwszy wspomina takie narody jak jewuzyci, amoryci, girgaszyci, chiwwici, arkici, synnici oraz inni. joga istnieje w indiach ponad trzy tysiące lat. w japonii robią suszi w ten sam sposób dwa tysiące lat. czy to znaczy, że to bóg przekazał im tę tradycję? nie, to po prostu starożytne tradycje.

jak mówiliśmy wcześniej, autorzy książki mit tory ustnej, eitan bar i golan broszi, twierdzą, że dopiero po zburzeniu drugiej świątyni jerozolimskiej ( 70 n.e.), kiedy do głosu doszli faryzeusze i mędrcy błogosławionej pamięci, rozwinęła się idea istnienia tory ustnej (jakoby przekazanej mojżeszowi przez boga razem z torą pisaną), którą do dzisiaj posługują się rabini i co więcej, tekst tory pisanej (pięcioksięgu mojżeszowego) jest wciąż i wciąż wypierany przez to, co głoszą obecnie rabini. drugi rozdział książki bara i brosziego zawiera trzydzieści jeden twierdzeń rabinów, a rozdział trzeci czternaście twierdzeń, jakoby słów tory. twierdzenie 1: bez tory ustnej nie można zrozumieć tory pisanej i jej języka. rabin awraham fridman (אברהם פרידמן) mówi, że wprawdzie nie ma takiego przykazania, by słuchać rabinów, ale wynika to z samego życia. oni po prostu tłumaczą jaka jest wola boska w dzisiejszej rzeczywistości. bo to nielogiczne, że bóg daje przykazanie i go nie objaśnia (dodajmy: ustami rabinów). nadto, w torze pisanej bóg mówi, że spełnianie przykazań nie jest dla człowieka ani nadzwyczajne נִפְלֵ֥את ani odległe רְחֹקָ֖ה. bar i broszi uważają, że przykazania są na tyle proste, że każdy może je zrozumieć i bez rady rabinów, czy kogokolwiek. bóg ostrzega też, by nikogo nie słuchać i nie dodawać przykazań. co ciekawe, sam mojżesz nie miał tory ustnej i zwracał się do boga o wyjaśnienie kwestii (księga liczb 9, 6-8 oraz 15, 32-36 i 27, 5-21). jest jeszcze jedna kwestia. jak mówią sami rabini, znaczenie słów się zmienia i dlatego trzeba na bieżąco je objaśniać. ale, skoro tak, to dlaczego mają to robić rabini, a nie językoznawcy? i czy rzeczywiście, kiedy adam i ewa chcieli spełnić przykazanie płódźcie i rozmnażajcie się פְּר֣וּ וּרְב֗וּ, to potrzebowali rabina, by im wyłożył o co tu chodzi?

w pierwszym rozdziale książki מיתוס התורה שבעל פהmit tory ustnej, jej autorzy, איתן בר eitan bar i גולן בשורי golan broszi, mówią o prawie rabinicznym (halasze – הלכה), o kwestii tory pisanej wobec tory ustnej i zaznaczają, że nieznający historii przeciętny żyd, bez świadomości historii, odnosi się do tekstów rabinów jak do samej „tory” i nic nie wie o różnicy między torą pisaną a torą ustną. cytują wypowiedź awigdora szinana אביגדור שנאן - profesora uniwersytetu hebrajskiego, że cała literatura pobiblijna – miszna, talmud, modlitewnik סידור תפילה, midrasze, przekłady biblijne, to wszystko, co nazywa się literaturą mędrców ספרות חז"ל, literaturą rabiniczną – właśnie to jest fundamentem judaizmu, a nie biblia תנ"ך tanach. na przykład, piszą, że według biblii żydem jest się po ojcu, ale według rabinów – po matce. rabini twierdzą, że tory pisanej nie da się przestrzegać bez tory ustnej. na przykład tora zabrania pracy w sobotę. i już. ale to rabini objaśniają dziś, co to znaczy praca. cała tora ustna zamienia rabinów w posłańców halachy i twórców nowych przykazań. rabini wyjaśniają, że ich kompetencje są wynikiem samoograniczenia się boga i nie ingerowania w procesy halachiczne. a więc, co to jest tora ustna? to miszna, tosefta התוספתא, talmud, halacha, sentencje sądowe, agada, midrasz, księgi etyczne מוסר, a nawet to co mówi dzisiaj do rabina mądry uczeń jeszywy. w sumie jest to system prawny powiększający się nieustannie według zmieniających się okoliczności. pojęcie tory ustnej nie było znane tysiąc piećset lat wcześniej, gdy pisano biblię i pojawia się dopiero w trzech jedynie traktatach talmudu babilońskiego (jerozolimskiego już nie). wcześniej o torze ustnej nie słyszał nikt. a jak mówią rabini, jest ona ważniejsza nawet od samej świątyni. kiedyś zaczynano uczyć tory dzieci od piątego roku życia, a dzisiaj od trzeciego. co ciekawe jednak, że są dzisiaj rabini twierdzący, że właściwie obie tory nic nie łączy, istnieje między nimi wielki rozdźwięk i tora ustna wcale nie jest objaśnieniem tory pisanej. (foto: aish co il)

w samej torze pisanej nie ma ani jednej wzmianki o torze ustnej. mimo to, już od czasów faryzeuszy פרושים peruszim, rabini mówią, że bez tory ustnej nie można niczego objaśnić z tory pisanej, także tego co nie przystaje do dzisiejszej rzeczywistości. że nie przystaje, widzieliśmy czytając i komentując torę cały poprzedni rok. swoje komentarze rabini zwą torą ustną, sugerując, że to słowa samego boga, które tylko oni mają prawo głosić. stało się to po upadku świątyni i utracie pozycji przez kapłanów כוהנים kohanim. spośród wielu grup i stronnictw, do głosu doszli faryzeusze, wprowadzając do judaizmu to, czego dotąd w nim nie było. są to: rabini i rabinat (zamiast kapłanów i kapłaństwa), jeszywa (zamiast świątyni i ołtarza), halacha ustna (zamiast tory pisanej). tak powstał halachiczny judaizm rabinów. w kolejnych postach zobaczymy, co o tym mówią איתן בר eitan bar i גולן בשורי golan broszi, autorzy książki o micie tory ustnej. (foto: ידע.com)

w ubiegłym tygodniu zamknęliśmy trzeci roczny cykl czytania tory. w pierwszym zauważyliśmy że z 613 przykazań zawartych w torze (obowiązują tylko żydów), zostało nam 184, które odnoszą się do relacji międzyludzkich i są warte naszej uwagi. w drugim cyklu skupialiśmy się na aspekcie moralno-etycznym tory. w trzecim cyklu inaczej niż w poprzednich, wyraziliśmy nasz komentarz do tory, jako źródła nauki i wzorca postępowania dzisiejszych pokoleń. wszystko to odnosiło się do tory pisanej תורה שבכתב, tej, o której mówią, że bóg ją przekazał mojżeszowi. w obecnym cyklu zajmiemy się torą ustną תורה שבעל פה, tą, o której mówią, że bóg przekazał mojżeszowi mówiąc mu co i jak. tak twierdzą od dawna już rabini, którzy pojawili się po zburzeniu świątyni jerozolimskiej i po zaniknięciu funkcji kapłanów tej świątyni. wtedy to ówcześni mędrcy spisali komentarze do tory - misznę משנה i potem gemarę גמרה, co razem stanowi talmud, który ma być ową torą ustną, razem z licznymi komentarzami późniejszymi (też z midraszami agadami, czyli opowieściami mędrców), pisanymi właściwie do dzisiaj. jest to otwarty i nieustanny strumień spisywanej tory ustnej, będącej źródłem prawa – halachy הלכה, według której żyd winien postępować. tak więc, już nie sama tora, tylko komentarze do niej, praktycznie wszystko, co rabini wygłaszają w imię nauczania tory. nasz nowy cykl opieramy na książce מיתוס התורה שבעל-פה mit tory ustnej. autorzy, איתן בר eitan bar i גולן בשורי golan broszi, odnoszą się do rabinicznych wypowiedzi. sprawdzimy, o co chodzi i czym jest judaizm rabiniczny w świetle tory ustnej.

wezot habracha וזאת הברכה oto błogosławieństwo (pwt. 33,1-34,12). naprawdę ostatni fragment tory. przejrzeliśmy wszystkich pięć ksiąg, by się odnieść do zawartych w niej treści i odpowiedzieć co warto z niej zachować i powtarzać pokoleniom, a co zbędne jest, co nieaktualne, a nawet wprost przeciwne naszemu spojrzeniu na świat i dzisiejszym relacjom między ludźmi. fragment zawiera błogosławieństwa, jakimi mojżesz tuż przed śmiercią obdarzył hebrajczyków, mających właśnie wkroczyć na tereny, o których są przekonani, że bóg im je obiecał, ale nie dał im ich, bo oni sami muszą je zdobyć i na pewno nie drogą pokoju, lecz przemocą. taki był wówczas świat. ale dzisiaj używanie przemocy mile widziane nie jest. błogosławieństwa: ruben – by się mnożył. juda – by bóg pomógł mu walczyć z wrogami. lewi – by służył bogu, który połamie nogi wrogom lewiego. beniamin – by chronił kochających boga. józef – by mu przyroda darzyła zbiorami, a on by rogami bódł wszelkie ludy. zebulon – by czerpał z bogactw mórz i skarbów ukrytych w piasku. gad – by czynił czego chce bóg i był gotowym rozerwać zdobycz na części. dan – by był jak młody lew. naftali – by zagarnął zachód i południe. aszer – oby był bogaty w synów, cieszył się przychylnością braci i mieszkał bezpiecznie. izrael i jakub - oby mieszkali bezpiecznie w ziemi pełnej zboża i wina. a cały izrael oby był szczęśliwy, bo bóg jego tarczą i mieczem, a narody by schlebiały izraelowi, który zdepcze בָּמוֹתֵ֥ימוֹ bamotejmo - jego wyniosłość [tak pardes lauder. inne przekłady: jego gardło potłoczysz. po szyjach ich deptać będziesz. po wyżynach ich deptać będziesz. wyniosłość. po ich grzbietach. ponad ich głowami. po wyżynach. po plecach]. tak czy inaczej: izrael ma górować nad wszystkimi. (foto: luca signorelli - testament mojżesza i śmierć. fresk w kaplicy sykstyńskiej)

haazinu האזינו słuchajcie (pwt. 32,1-32,52). przedostatni fragment tory. mojżesz wygłasza w niej pieśń, mowę podsumowującą postawę swego ludu, który mimo zawartej umowy ze swym bogiem, nie jest mu posłuszny, a bóg mimo swej wielkiej mocy nie potrafi być wspaniałomyślny i miłosierny, nadto jest okrutny wobec swych wrogów. w tej pożegnalnej mowie mojżesz nakazuje hebrajczykom wypełniać wszystkie słowa tory, by dzięki temu wytrwać w ziemi, do której idą. bóg natomiast nakazuje mojżeszowi wejść na górę נְבוֹ newo, by tylko z daleka mógł zobaczyć ziemię obiecaną, ale nie wejdzie do niej, umrze tam, bo sam nie dotrzymał słowa. (foto: ziemia obiecana z góry newo. hakolhayehudi.co.il)