wyniki wyszukiwania

twierdzenie 32 (1) – יהדות אתיופיה שוללת את התורה שבעל-פה ואת הרציפות שלה żydzi etiopii zaprzeczają istnieniu tory ustnej i jej ciągłości. gminy żydów etiopskich są szczególnie religijne, ale nie uznają tradycji tory ustnej, bo emigracja do etiopii nastąpiła przed okresem drugiej świątyni, więc nie poznali tradycji rabinicznej, kształtującej się dopiero w pierwszym wieku naszej ery. ich judaizm oparty jest na tekście tory i innych sprzed okresu rabinicznego. (foto: עמית שאבי)

twierdzenie 31 – האם באמת היה לחז"ל ידע מדעי ייחודי ממקור שמימי? czy mędrcy naprawdę mieli szczególną wiedzę pochodzenie niebiańskiego? dzisiaj już wiadomo, że mędrcy żydowscy חז"ל chazal (mędrcy błogosławionej pamięci) czerpali i kopiowali mędrców nieżydowskich, głównie greckich i babilońskich, wszystko co wiedziano o matematyce, anatomii, astronomii i innych. autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) w tym krótkim rozdziale wykazują, że to nie była żadna tora ustna, przekazana z nieba do ucha mojżesza, tylko w zakresie tych nauk pracowali na tę wiedzę inne narody i podają przykład obliczania długości trwania miesiąca. dość żenujące.

twierdzenie 30 – הספרות החיצונית literatura zewnętrzna. księga judyty zna zasady (halachy) nie wyszczególnione w torze, na przykład zakaz poszczenia w wigilie sobót i w same soboty i wigilie nowego miesiąca i na nowy miesiąc i w święta i inne dni radosne. niektórzy rabini sugerując istnienie i niebiańskie pochodzenie tory ustnej, powołują się na różne księgi zewnętrzne (poza kanonem hebrajskim), ale postanowili nie cytować księgi judyty ספר יהודית, gdzie mowa o tym, że jako wdowa, judyta pościła cały czas, ale nie we wspomniane wyżej dni. badając zawiłości prawa halachicznego, profesor icchak gilat zauważył, że część źródeł wspomina żydów, którzy akurat pościli w szabat. co więcej, przeciwnie do judyty, która nie pościła w wigilie miesiąca i w święta, i opowiada o mędrcach תנאים ואמוראים (tanaitach i amoraitach), którzy stale pościli w szabaty i dni świąt. jeśli jest tak - piszą autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) – że zachowanie judyty pasuje do tego co podaje tora ustna, to wychodzi na to, że sami rabini nie przestrzegają tory danej na synaju. w dalszym ciągu tego rozdziału, autorzy podają inne argumenty na bazie tekstów zewnętrznych o nieistnieniu tory ustnej.

twierdzenie 29 – הניקוד וצורת ההגייה של הטקסט המקראי wokalizacja (nikud) i wymowa tekstu biblijnego. rabin מנשה בן פורת menasze ben porat argumentuje, że skoro żydzi po długim czasie rozłąki zebrali się i w taki sam sposób czytali tekst pozbawiony samogłosek, to skąd mogli wiedzieć jak czytać, jeśli nie z tory ustnej. wtóruje mu rabin זמיר כהן zamir kohen. według tych rabinów - piszą autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) – od samego początku wiadomo było dzięki torze ustnej, jak czytać pisaną. ale ich twierdzenie nie znajduje poparcia w historii języka i w przeciwieństwie do słów rabinów, właśnie istnieją różnice w różnych wersjach tory. tradycja i wokalizacja babilońska istniała już kilka setek lat, gdy wokalizacja tyberiadzka zaczęła wypierać babilońską. badacz judaizmu, profesor בנימין מזר beniamin mazar uważa, że trudno powiedzieć, kiedy wokalizacja pojawiła się po raz pierwszy. większość uczonych zgadza się, że tyberiada טבריה tweria, była ważnym centrum duchowym i administracyjnym, gdzie między innymi powstał talmud jerozolimski, w którym nie było wokalizacji, która najpewniej musiała powstać później. różne systemy wokalizacji pojawiły się między VI a początkiem VII wieku p.n.e. profesor(ka) rachel elior רחל אליאור wykazała, że gdyby od początku istniała wokalizacja, to przekazywaliby ją z pokolenia na pokolenie już kapłani, a nie rabini, którzy pojawili się później. (foto: w kolejnych parach połączonych kwadratów: prawy - system tyberiadzki dzisiaj używany. lewy - system babiloński. litera א reprezentuje każdą literę-spółgłoskę, do której dodaje się znak samogłoski).

twierdzenie 28 – תפילה מחליפה קורבנות modlitwa zastępuje ofiary. tak postanowili mędrcy חכמים chachamim, idąc za słowami ozeasza (הושע) 14,3 וּֽנְשַׁלְּמָ֥ה פָרִ֖ים שְׂפָתֵֽינוּ zamiast cielców zapłacimy wargami (modlitwami), bo od chwili zburzenia świątyni nie ma możliwości składania zwierzęcych ofiar za grzechy חטאים chataim. okazuje się jednak – jak zauważają autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) - że słowa ozeasza to manipulacja rabinów. nie jest pewne kto się jej dopuścił pierwszy, ale jest faktem, że z tekstu „"ונשלמה פרי משפתינו (zapłacimy owocem słów naszych - weneszalma pri miszpatejnu) poprzez przeniesienie litery m (מ) z początku słowa „miszpatejnu” na koniec słowa poprzedniego „pri” - powstało zdanie: "ונשלמה פרים שפתינו" (zapłacimy cielcami warg naszych – weneszalma parim sfatejnu. ale, tłumaczy septuagintę ksiądz remigiusz popowski „odwzajemnimy się owocem naszych warg” – owocem, a nie cielętami. wersja rabinów miała być argumentem, że po ustaniu składania ofiar zwierzęcych w świątyni, żydzi mają składać ofiary modlitwami. bar i broszi przytaczają, obok innych nukowców, słowa profesora rewuena gordisa ראובן גורדיס i aleksandra rofego אלקסנדר רופא, którzy popierają wersję septuaginty jako jedynie słuszną. bar i broszi przeprowadzają dalej dość długi wywód, wykazując, że gdyby chodziło o cielęta a nie owoc, to w ten sposób już ozeasz unieważniłby składanie ofiar zwierzęcych na rzecz modlitw, na długo przed upadkiem świątyni. a zatem powstaje pytanie, o które chodziło autorom książki o micie tory ustnej – gdzie tu dowód na istnienie owej tory?

twierdzenie 27 – nieprzerwana ciągłość tory ustnej od synaju – רציפות בלתי פוסקת של התורה שבעל פה מאש סיני. tak twierdzą rabini. na przykład jechezkel sofer יחזקאל סופר: wraz z zejściem mojżesza z synaju סיני, bóg dołączył do tekstu pisanego jego ustne objaśnienie i przekazał mojżeszowi, ten jozuemu יהושע, ten starcom זקנים i tak to szło aż do dni naszych. rabin juwal szerlo (cherlow) יובל שרלו: nie możemy ominąć żadnego pokolenia, by potwierdzić słuszność tory inną drogą. rabin mosze rat משה רט: judaizm jest oparty o tradycję, z ojca na syna, przez cały naród i wszystkie pokolenia, od tego co widziało zgromadzenie pod synajem, aż do nas. autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) piszę, że tak twierdzą rabini, że to szło z ust do ust przez pokolenia i że było to nieprzerwane, ale dodają, że jednak to jest mit, który nie ma potwierdzenia w biblii i łatwo go można obalić, nawet za pomocą samej biblii. nie ma wątpliwości, że naród izraela przyjął wiele zwyczajów, których nie było tam, na synaju. według tanachu, w siódmym wieku p.n.e znaleziono księgę prawa ספר התורה, którą przekazano pisarzowi szafanowi שפן הסופר, a on przeczytał ją królowi jozjaszowi יאשיהו. potem księgę odczytano ludowi, który zobowiązał się do posłuszeństwa księdze. ale, ale – nic tam nie ma o posłuszeństwie wobec tory ustnej. dopiero wtedy zaczęli obchodzić święto pesach, bo wcześniej nic o tym nie wiedzieli, ani jak służyć bogu. zatem nie było nieprzerwanej ciągłości ani samej tory ustnej. w ciągu historii przywódcy ludu sprzeniewierzali się przykazaniom tory pisanej, nie obchodzili świąt, nawet nie znali obrzezania. pismo święte powtarza, że judejczycy jak izraelczycy zaniedbywali torę pisaną. może byłoby inaczej, gdyby istniała tora ustna, ale nie istniała i nie ma dowodu, że istnieje.

jehuda amichaj urodził się 3 maja 1924 w würzburgu jako ludwig pfeuffer, zmarł 22 września 2000 w jerozolimie, jako jehuda amichaj. był cichym i spokojnym piszącym po hebrajsku poetą, ale pochowano go pośród zgiełku politycznych uniesień jako poetę narodowego, chociaż nigdy tak o sobie nie myślał. że nie myślał, potwierdza to jego poezja i proza. fakty potwierdzają również, że od lat 60. znany był i uznany na całym świecie, tłumaczony na ponad czterdzieści języków. w polsce znany z niewielu publikacji przekładów w prasie od lat 60. oraz dwóch tomów poezji z roku 2000 (koniec sezonu pomarańczy. wyd. świat literacki) oraz 2017 (otwarte zamknięte otwarte). amichaj – światło lodówki. dlaczego? dlaczego mówi się o nim, że był najwybitniejszym współczesnym poetą hebrajskim. czy zrobił coś szczególnego? zbigniew herbert napisał, że jeśli on, herbert, jest księciem, to amichaj jest królem. dlaczego? kiedy janusz makuch planował edycję festiwalu kultury żydowskiej poświęconą jerozolimie, uznał, że nie może obejść się bez poezji jehudy amichaja. dlaczego? podczas tego festiwalu w roku 2017 odbyła się promocja ostatniego tomu poezji amichaja „otwarte zamknięte otwarte”. tytuł tomu amichaj zaczerpnął z talmudu. o co w nim chodzi? jeśli chcesz odkryć dla siebie wielką, cichą, spokojną, ale i porywającą poezję jehudy amichaja – obserwuj wydarzenia hebrajskiej kafe, szczególnie w tym roku, poprzedzającym setną rocznicę urodzin poety.

twierdzenie 26 – tora ustna istnieje, bo przecież daniel modlił się trzy razy dziennie. fakt, że w księdze daniela mowa o tym, że daniel modlił się trzy razy dziennie – ma według rabian daniela asora דניאל עשור dowodzić, że robił on to zgodnie z przykazaniem tory ustnej. podobnie, daniel wolał jeść jarzyny i pić wodę, by nie jeść tego co król jadał, to znaczy co jadali nieżydzi i w ten sposób okazać posłuch dla tory ustnej domagającej się dla żydów żywności limahardin למהדרין, to jest wspaniale koszernej, albo powiedzmy arcykoszernej. ale, jak twierdzą z kolei autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) – wykładnia rabina jest chybiona, bo w tanachu תנ"ך (biblii hebrajskiej) nie ma żadnej aluzji, jakoby daniel i jego towarzysze jedli jarzyny i pili wodę, by dochować halachicznej koszerności. napisano, że nie chciał się kalać potrawami królewskimi. może z powodu mięsa niezdatnego na ofiarowanie bogu. sami mędrcy חז"ל chazal nie powiedzieli, że daniel zrobił to z powodu przykazania tory ustnej, tylko by nie mieć do czynienia z ofiarami dla bożków. przeciwnie do rabina asora, rabin ibn ezra sądzi, że powód odmowy daniela to kult bożków, a nie spełnianie nieznanych przykazań z góry סיני synaj. ale nawet idąc drogą rabina asora, zapytajmy dlaczego nie mówi się podobnie o józefie i mojżeszu w egipcie, eliaszu w sydonie, nechemiaszu u artakserksesa i mardocheuszu (w pałacu ahaszwerosza)? czy nie pomyśleli o torze ustnej, czy po prostu nic o niej nie wiedzieli? rabin asor widzi w trzykrotnych modłach daniela postępowanie zgodnie z nakazem tory ustnej. tylko że tora powstała dużo później i może akurat na odwrót, to jej twórcy inspirowali się zwyczajem daniela? poza tym, dlaczego daniel nie modlił się zgodnie z modlitewnikiem? klęczał przy modlitwie, ale według rabinów należy stać. król dawid mówi, że modlił się siedem razy dziennie, a więc który robił nie według tory ustnej? - żeby na tym poprzestać. rabin asor niczego nie udowodnił.

twierdzenie 25 – słowa jeremiasza (17,21) dowodzą istnienia tory ustnej. ten fragment to: כֹּ֚ה אָמַ֣ר יְהֹוָ֔ה הִשָּׁמְר֖וּ בְּנַפְשׁוֹתֵיכֶ֑ם וְאַל־תִּשְׂא֤וּ מַשָּׂא֙ בְּי֣וֹם הַשַּׁבָּ֔ת וַהֲבֵאתֶ֖ם בְּשַׁעֲרֵ֥י יְרֽוּשָׁלָֽ͏ִם ko amar jhwh hiszamru banafszotejchem weal-tisu masa bejom haszabat wehawetem beszaarej jeruszalaim – to jest: tak mówi bóg strzeżcie dusz swoich i niczego nie dźwigajcie w szabat i nie wnoście przez bramy jerozolimy. rabin daniel assor דניאל עשור uważa, że prorok mówi o przykazaniach rabinicznych objaśnionych akurat w torze ustnej, danej ojcom na synaju razem z torą pisaną, dzięki której prorok jeremiasz mógł dojść do takiego stanowiska. tak piszą autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה). ale co właściwie napisał jeremiasz? – pytają bar i broszi i mówią, że rabin assor uważa, że jeremiasz zrozumiał zakaz tylko dzięki torze ustnej. ale to nie tak, bo w czasie nadania tory lud izraela wędrował po pustyni, więc co im do takich zakazów, skoro jeszcze nie mają ani domów ani bram. w istocie rabin tu pokręcił coś, bo słowa jeremiasza odnoszą się do tekstu wcześniejszego: wszelkiej pracy nie czyńcie i święćcie dzień szabatu (וְכׇל־מְלָאכָ֖ה לֹ֣א תַעֲשׂ֑וּ וְקִדַּשְׁתֶּם֙ אֶת־י֣וֹם הַשַּׁבָּ֔ת). (foto: brama damasceńska שער שכם szaar szchem)

twierdzenie 24 וְהָי֥וּ עֵינֶ֖יךָ רֹא֥וֹת אֶת־מוֹרֶֽיךָ wehaju eineicha root et-moreicha - a oczy twoje patrzeć będą na twych mistrzów. i tutaj także mowa o cytacie wyjętym z kontekstu, bo nie ma on żadnego związku z obrazkami świętych rabinów – jak chcieliby rabini (już samo to – piszą autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) – stoi w sprzeczności z torą zakazującą czynienia wszelkich rzeźb czy obrazów. we wspomianym fragmencie izajasza 30, 20 mowa o obietnicy, że w przyszłości naród izraela ujrzy boga na własne oczy. wielu żydów bogobojnych zwykło zawieszać w domu fotografię ważnych dla nich rabinów z dołączonym cytatem z izajasza 30, 20. po pierwsze, choć w liczbie mnogiej, to mówi on o liczbie pojedynczej. i nie mówi o nauczycielu z krwi i kości בשר ודם basar wedam, tylko o bogu. izajasz mówi, że w przyszłości bóg już nie będzie ukryty (chrześcijanie uważają, że to proroctwo dotyczące jezusa). w każdym razie, na pewno nie chodzi tu o patrzenie na rabinów z krwi i kości.

david h. stern był żydem mesjanistycznym, to znaczy jezus był dla niego oczekiwanym mesjaszem i dlatego nie oczekiwał innego mesjasza, jak żydzi mesjaniczni, którzy jezusa nie uznali. urodził się w los angeles w 1935, zmarł w jerozolimie w 2022, gdzie mieszkał w latach ostatnich. stern najpierw opublikował swój przekład greckiego tekstu nowego testamentu (1989), a później (1992) ten sam tekst wraz ze swoim angielskim komentarzem do niego. posługujemy się tu czwartym wydaniem (vocatio, 2017) przekładu z angielskiego aleksandry czwojdrak, zatytułowanym: komentarz żydowski do nowego testamentu. tylko na marginesie dodajmy, że przekład ten używaja pojęcia mesjaniczny (oczekujący mesjasza), wszędzie tam gdzie my stosujemy termin mesjanistyczny (doczekał się mesjasza). korzystamy też ze współczesnego przekładu na hebrajski (www.bible.new). jana 19, 5: oto człowiek, הִנֵּה הָאִישׁ! hine haisz! (ecce homo) – stern/czwojdrak: spójrzcie na tego człowieka. jana 19, 6: ukrzyżuj go! צְלֹב! – stern: zabić go na palu! jana 20, 1: maria magdalena. מִרְיָם הַמַּגְדָּלִית miriam hamagdalit – stern/czwojdrak: miriam z magdali. בָּרִאשׁוֹן בַּשָּׁבוּעַ, לִפְנוֹת בֺּקֶר בְּעוֹד חֺשֶׁךְ, בָּאָה מִרְיָם הַמַּגְדָּלִית אֶל הַקֶּבֶר וְרָאֲתָה שֶׁהָאֶבֶן הוּסְרָה מִן הַקֶּבֶר. pierwszego dnia tygodnia, nad ranem było jeszcze ciemno, przyszła miriam hamagdalit el hakewer weraata szehaewe husra min ha kewer. jana 20, 9: jeszcze nie wiedzieli/rozumieli pisma, że miał zmartwychwstać. הֲרֵי עוֹד לֹא יָדְעוּ אֶת הַכָּתוּב שֶׁעָלָיו לָקוּם מִן הַמֵּתִים. od lo jadu et hakatuw szealaw lakum min ha metim – stern: nie doszli jeszcze do zrozumienia, że Tanach naucza, iż mesjasz ma powstać z martwych. jana 20, 17: nie dotykaj mnie (niektóre przekłady: nie zatrzymuj mnie), bo jeszcze nie wstąpiłem do mego ojca. אַל תִּגְּעִי בִּי, כִּי עֲדַיִן לֹא עָלִיתִי אֶל הָאָב – al tigi bi, ki adain lo aliti el haaw – stern/czwojdrak: przestań mnie obejmować, bo jeszcze nie wróciłem do ojca. - komentarz sterna: jeszua miał zadanie do wykonania i nie mogło tego opóźniać nawet radosne okazywanie uczuć przez miriam. – ten komentarz idzie w zgodzie z przekładami: nie zatrzymuj mnie. (foto: klobp pl)

twierdzenie 23 סֻכֹּת ואַרְבַּעַת הַמִּינִים sukot wearbaat haminim – sukot i cztery rodzaje. sukot (szałasy, to nazwa święta na pamiątkę przebywania żydów na pustyni po wyjściu z egiptu. biblia mówi tylko: סוכה suká - szałas oraz פרי עץ הדר ec pri hadar - owoc drzewa cytrusowego, כפות תמרים kapot tmarim - gałąź palmy, עץ-עבות ec-awot - drzewo-listowie oraz ערבי-נחל arwej nachal – wierzba nadrzeczna. bóg nie dał dokładnych instrukcji ani jak zbudować szałas, ani że owoc to cytron (etrog אתרוג), a ec-awot to mirt. i skąd wiadomo, że ma być ich odpowiednio: jeden (owoc), jeden (lulaw), dwie (gałązki wierzby) i trzy (gałązki mirtu). o czterech rodzajach z tory wspomina tysiąc lat później księga nechemiasza (8,15) ale jej autorzy słowem nie wspominają, ze wiedzą o tym z tory ustnej. jednak instruują naród jak budować koszerny szałas i co to są te cztery rodzaje. autorzy omawianej tu książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - מיתוס התורה שבעל פה) sugerują, że to religia rabinów, halachiczna, której poddają się dzisiaj wszyscy klienci sprzedawców etrogów itp. wiadomo od rabinów, a rabini mówią, że dowiedzieli się tego z tory ustnej. nie można uciec od przyznania - piszą bar i broszi – że religia rabiniczna to najbardziej opłacalny biznes. dalej autorzy wspominają czasy niewoli i zaginięcie tory pisanej, aż odnaleziono zwój, z którego ezdrasz i nechemiasz odnowili praktykę tory, bo dotąd lud nic nie wiedział o jej nakazach i świętach. zaraz zaraz, ale jeśli była tora ustna, to jak mógł lud nie wiedzieć? znaczy, jednak nie było i nie ma przekazu od boga, a to co rabini zwą torą, to po prostu tradycja oraz innowacja. (foto: pikiwiki. na targu w bnej brak)