wyniki wyszukiwania

czy szukaliście kiedyś w hebrajsko-polskich słownikach słówka חַוַּר? (foto 1 z lewej na górze) co to ma być? nie ma go w żadnym z tych wspaniałych słowników na fotografiach (foto 2, 3, 4, 5 grzbiety). ale jest tutaj w tym najwspanialszym, skromnym z wyglądu, słowniku, wydanym jeszcze w 1957, którego autorami są: miriam szir (wolman-sieraczkowa) i dawid szir (foto 3 z lewej w drugim rzędzie). to oni wyjaśnili, że chawar to margiel. cześć i chwała!

david h. stern był żydem mesjanistycznym, to znaczy jezus był dla niego oczekiwanym mesjaszem i dlatego nie oczekiwał innego mesjasza, jak żydzi mesjaniczni, którzy jezusa nie uznali. urodził się w los angeles w 1935, zmarł w jerozolimie w 2022, gdzie mieszkał w latach ostatnich. stern najpierw opublikował swój przekład greckiego tekstu nowego testamentu (1989), a później (1992) ten sam tekst wraz ze swoim angielskim komentarzem do niego. posługujemy się tu czwartym wydaniem (vocatio, 2017) przekładu z angielskiego aleksandry czwojdrak, zatytułowanym: komentarz żydowski do nowego testamentu. tylko na marginesie dodajmy, że przekład ten używa pojęcia mesjaniczny (oczekujący mesjasza), wszędzie tam gdzie my stosujemy termin mesjanistyczny (doczekał się mesjasza). korzystamy też ze współczesnego przekładu na hebrajski (www.bible.new). cykl jezus według sterna rozpoczynamy w niedzielę palmową יום הלולבים jom halulawim, od ewangelii opowiadającej o przybyciu jezusa na osiołku do jerozolimy, zgodnie z bieżącym kalendarzem liturgicznym kościoła rzymskokatolickiego. skrót z mateusza 21, 1-11: w betfage בֵּית־פַּגֵּי na górze oliwnej הַר הַזֵּיתִים har hazeitim, jezus posłał dwóch uczniów תַּלְמִידִים talmidim do wsi… znajdziecie oślicę אָתוֹן aton i źrebię עַיִר air. przyprowadźcie je do mnie. a stało się to, żeby się spełniło słowo proroka הַנָּבִיא hanawi: powiedzcie córze syjonu לְבַת־צִיּוֹן lebat-cijon: oto król twój przychodzi do ciebie הִנֵּה מַלְכֵּךְ יָבוֹא hine malkech łagodny, siedzący na osiołku i na źrebięciu oślicy עָנִי וְרֺכֵב עַל־חֲמוֹר וְעַל־עַיִר בֶּן־ אָתוֹן ani werochew al-chamor weal-air ben-aton. uczniowie przyprowadzili oślicę i źrebię i położyli na nim swe płaszcze בִּגְדֵיהֶם bigdejhem, a on usiadł na nich. tłum słał swe płaszcze na drodze, a inni obcinali gałązki z drzew עֲנָפִים מִן הָעֵצִים anafim min haecim i wyścielali nimi drogę. tłumy wołały głośno: hosanna הוֹשַׁע־נָא hosza-na synowi dawida! błogosławiony בָּרוּךְ baruch, który przychodzi הַבָּא haba, w imię pańskie! hosanna na wysokościach! gdy wjechał do jerozolimy, poruszyło się całe miasto, i pytano: kto to jest? מִי הוּא זֶה? mi hu ze? a tłumy odpowiadały: to jest prorok זֶה הַנָּבִיא ze hanawi, jezus יֵשׁוּעַ jeszua z nazaretu מִנָּצְרַת א w galilei בַּגָּלִיל bagalil. objaśnia david h. stern: bet fage – dom niedojrzałych fig. góra oliwna – z niej jeszua wstąpił do nieba i na nia powróci, podczas drugiego przyjścia. słowa proroka to izajasza 62,11: nadchodzi twoje zbawienie ישע jesza, co brzmi jak jeszua ישוע zbawiciel. usiadł na nich – nie jasne, czy na szatach, czy na oślicy i źrebięciu. można przypuszczać, że zamiennie, z litości do zwierząt, albo też dla większego upokorzenia samego jezusa. ale stern uważa, że mateusz wiedział, że chodziło o jedno zwierzę. bible.new מתי כא א-יא: א כַּאֲשֶׁר הִתְקָרְבוּ1 לִירוּשָׁלַיִם וּבָאוּ אֶל בֵּית־פַּגֵּי, אֶל2 הַר הַזֵּיתִים, שָׁלַח יֵשׁוּעַ שְׁנֵי תַּלְמִידִים ב בְּאָמְרוֹ לָהֶם: "לְכוּ אֶל הַכְּפָר אֲשֶׁר מִמּוּלְכֶם וּמִיָּד תִּמְצְאוּ אָתוֹן קְשׁוּרָה וְאִתָּהּ עַיִר. הַתִּירוּ אוֹתָם וְהָבִיאוּ אֵלַי. ג וְאִם מִישֶׁהוּ יֺאמַר לָכֶם דָּבָר, תֺּאמְרוּ 'הָאָדוֹן1 זָקוּק לָהֶם' וּמִיָּד יִשְׁלַח אוֹתָם." ד כָּל זֶה קָרָה1 כְּדֵי שֶׁיִּתְקַיֵּם דְּבַר הַנָּבִיא: ה 1" אִמְרוּ לְבַת־צִיּוֹן: 2הִנֵּה מַלְכֵּךְ יָבוֹא לָךְ, 3עָנִי וְרֺכֵב עַל־חֲמוֹר 4וְעַל־עַיִר בֶּן־ אָתוֹן." ו הַתַּלְמִידִים הָלְכוּ וְעָשׂוּ כְּמִצְוַת יֵשׁוּעַ. ז הֵם הֵבִיאוּ אֶת הָאָתוֹן וְאֶת הָעַיִר וּלְאַחַר שֶׁשָּׂמוּ עֲלֵיהֶם אֶת בִּגְדֵיהֶם הוּא יָשַׁב עֲלֵיהֶם. ח רַבִּים מִן הֶהָמוֹן1 פָּרְשׂוּ אֶת בִּגְדֵיהֶם עַל הַדֶּרֶךְ וַאֲחֵרִים כָּרְתוּ עֲנָפִים מִן הָעֵצִים וְשָׁטְחוּ אוֹתָם עַל הַדֶּרֶךְ. ט וַהֲמוֹן הָעָם שֶׁהָלְכוּ לְפָנָיו וְאַחֲרָיו קָרְאוּ: "הוֹשַׁע־נָא1 לְבֶן־דָּוִד!2 בָּרוּךְ הַבָּא בְּשֵׁם יהוה ! הוֹשַׁע־נָא בַּמְּרוֹמִים!" י בְּהִכָּנְסוֹ לִירוּשָׁלַיִם הָמְתָה כָּל הָעִיר וְהַכֺּל שָׁאֲלוּ: "מִי הוּא זֶה?" יא הֵשִׁיבוּ הֲמוֹנֵי הָעָם: "זֶה1 הַנָּבִיא יֵשׁוּעַ מִנָּצְרַת אֲשֶׁר בַּגָּלִיל."

twierdzenie 22 הלכות שחיטה halachot szechita – zasady uboju. rabini twierdzą, że bez tory ustnej nie można znać zasad uboju. w torze pisanej nie ma oczywiście ani jednego przykazania mówiącego, jaki ubój jest koszerny (כשר kaszer) a jaki nie. a gdy już mowa o uboju, to chodzi o zajęcie dla kapłanów כהנים – piszą autorzy omawianej tu książki eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה). również ktoś, kto dobrze zna gemarę גמרא gemara, nie jest w stanie dokonać koszernego uboju. może studiować misznę משנה i szulchan aruch שולחן ערוך i dalej nie będzie umiał, bo tora ustna nie zawiera tej wiedzy. musi przejść specjalny kurs u rabinów i dlatego istnieje mnóstwo kursów, objaśniających kwestie koszernego uboju. zatem to rabini i ich kursy objaśniają. a to, co rabini ustanowią, zwie się u nich torą ustną. nie odwrotnie, że niby tora uczy rabinów, bo to rabini tworzą torę. zatem nie przekazał jej bóg mojżeszowi, a ten nie posłał jej dalej. zasady uboju nie są dowodem na istnienie tory ustnej.

twierdzenie 21 נִדָּה nida. rabin efraim kachlon אפרים כחלון twierdzi, że skoro w tora mówi, że kobieta ma comiesięczne upławy, a nie napisano skąd, to konieczna jest nam do tego tora pisana. czyli, że to jest dowód na jej istnienie. autorzy omawianej tu książki eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה) zauważają, że kobiety nie potrzebują tory do tego, by wiedzieć skąd mają comiesięczne upławy. przecież już sara, żona abrahama wiedziała co miała wiedzieć. talmudyści szeroko rozpisują się o menstruacji, czyniąc z kobiety nieczystą w okresie i po ustaniu krwawienia i nieczystymi wszystkich, którzy mają z nią kontakt. profesor beniamin mazar udowadnia, że prawa tyczące nida w biblii, są zrozumiałe i bez tradycji rabinicznej, a poglądy o wpływie krwawienia na nieczystość kobiety, znane były od dawna w innych kulturach, zwłaszcza tych prymitywnych. przy tym, wiemy, że rabini są przekonani, że kobieta musi cierpieć z powodu grzechu jaki popełniła w raju, niby to przelewając krew mężczyzny. sądzą, że menstruacja to przekleństwo i kara, i nawet grożą, że kobieta, która nie spełni przykazań nida, umrze podczas porodu. autorzy książki rozpisują się o tym szerzej, a my przytoczymy jeszcze tylko jedna kwestię, że chociaż rabini w imię tory ustnej przytaczają rozmaite prawa i reguły dotyczące tak zwanej mykwy, zbiornika z wodą do rytualnego zanurzania się i obmywania, że niby bóg przekazał je wszystkie ustnie mojżeszowi, a ten podał dalej, to przecież długi czas mykwy po prostu nie istniały, a kobiety do higieny wykorzystywały wszelkie naturalne zbiorniki wody stałej i bieżącej.

twierdzenie 20 צִיצִ֛ת cicit. rabin אפרים כחלון efraim kachalon twierdzi, że skoro z tory pisanej nie wynika jaki odcień koloru niebieskiego mają mieć cicit, to jest frędzle, te sznurki na czterech rogach ubrania, to jest to dowód, że bóg musiał tę informację przekazać poprzez mojżesza ustnie, wszystkim mędrcom חז"ל chazal, by można było spełniać przykazanie. no bo skąd – pytają ironicznie autorzy omawianej tu książki eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה) – można wiedzieć, jaki jest dokładny odcień tego niebieskiego? rabin kachlon wychodzi z założenia, że bogu zależy, jaki odcień, niebieski czy zielony, wybierze człowiek, mający przestrzegać przykazań. poniekąd, dodajmy od siebie, prawdopodobnie chodzi o to, że kolor cicit wskazywał na niebo, przypominając o boskich przykazaniach. ale, jeśli instrukcja robienia cicit bierze się z tory ustnej, to dlaczego ci, którzy te cicit splatają, robią to tak różnie? najwyraźniej ta różnorodność wynika z tego, że rabini sami sobie określają, jak to ma wyglądać, bo jednego opisu nie ma, tak jak nie ma tory ustnej. rozumie się, że rabini mówią, że wszystko co rabini mówią - to jest ich tora ustna. ale nie ma dowodu, że ona pochodzi od boga z synaju. i jeszcze nazwa. słowo cicit pochodzi od rdzenia niosącego znaczenie spoglądania, zerkania, bo idea jest taka, żeby na te frędzle spoglądać nieustannie i przypominać sobie o przykazaniu tory spełniania boskich przykazań. foto: ilustracja z omawianej książki, przedstawia różne sploty cicit u różnych rabinów.

twierdzenie 19 – שַׁבַּ֥ת szabat. tora pisana (szemot, wj. 35, 2) nakazuje święcić siódmy dzień tygodnia. według kalendarza żydowskiego to sobota, po hebrajsku szabat. należy powstrzymywać się od pracy. problem jednak w definicji pracy, której nie ma w torze. czyli po prostu należy nic nie robić i już. ale człowiek tak łatwo nie ustępuje i pojawiają się pytania szczegółowe. odpowiadają rabini, na przykład, że nie wolno odrywać kawałków papieru z rolki. a twierdzą tak na podstawie istniejącej podobno tory ustnej, którą podobno bóg przekazał mojżeszowi, a ten dalej ludowi. tak twierdzą rabini. na przykład מנשה בן פורת menasze ben porat, czy יוסי מזרחי josi mizrachi, który, jak zauważyli autorzy omawianej tu książki eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej - איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה), lekceważą sławne słowa mędrców חז"ל chazal: דיברה תורה כלשון בני אדם tora mówiła ludzkim językiem, co znaczy, że została napisana zrozumiale dla każdego i nie trzeba jej rozkodowywać. omawiana tu książka podaje przykład z tory (bamidbar, kpł. 15, 32-36) człowieka, który na pustyni w szabat zbierał drwa. przyprowadzono go do mojżesza, postawiono przed zgromadzeniem, ale nie wiedzieli co z nim zrobić. bóg rzekł do mojżesza: on musi umrzeć, ukamienowany przez wszystkich poza obozem. mojżesz tego nie wiedział? ale przecież podobno dostał już torę ustną z wszystkimi szczegółami, więc na co czekał. przecież ta tora ustna wymienia 39 prac zakazanych w szabat. rabini wymigują się i mówią, że chodzi o to, że mojżesz nie wiedział tylko jaki rodzaj śmierci wybrać. a raszi רש"י, komentator tory, mówi, że nie oni wiedzieli jak człowiek ten ma umrzeć, ale przecież wiedzieli, że sprofanował szabat. autorzy książki mówią, że przecież z odpowiedzi boga wynika, że mojżesz nie wiedział, że ten człowiek musi umrzeć. jeśli mojżesz by wiedział, to po co bóg powiedział, że musi umrzeć ten człek. poza tym, w ślad za wyjaśnieniami rabinów, pojawia się kolejny problem: talmud i wszyscy komentatorzy, ustalili, że mojżesz nie wiedział jakim rodzajem śmierci ukarać owego człowieka. ale, jeśli mojżesz naprawdę otrzymał torę ustną, to już winien był wiedzieć, że trzeba go ukamienować. wiedzieć, że ktoś jest winien śmierci i znać sposób wykonania kary. a więc, jaka praca jest w sobotę zakazana? na przykład zakaz rozniecania ognia w domostwach. nie ogień jest tu problemem, ale czynność jego rozpalania. dlaczego? o pracy מְלָאכָה֒ melacha, mowa w księdze wyjścia 35,2 dwukrotnie. w egipcie hebrajczycy pracowali bez przerwy. a gdy otrzymali torę, przeczytali, że bóg nakazuje im odpocząć i poświęcić czas dla siebie, rodzinie i odpoczynkowi. problem jest nie ogień, ale jego rozpalanie. to sporo roboty było. obecnie הלכה halacha (prawo żydowskie, tora ustna) zakazuje odrywania od siebie dwóch plastykowych kubeczków z jogurtem, odrywać papier toaletowy, wycierać się, spoglądać w lustro, bo możesz zobaczyć biały włos i nie daj bóg zechcesz go wyrwać, a poza tym mnóstwo innych zakazów zasmuca boskie serce. rabin efraim kachlon אפרים כחלון mówi, że gdyby bóg chciał, by człowiek się nie męczył w sobotę, to by powiedział: odpocznij, nic nie rób. ale jak na ironię, tora tak właśnie mówi: sześć dni pracuj, a siódmego nie rób nic. a przy okazji – mówią bar i broszi – studenci jeszyw dzisiaj, pracują także w sobotę, bo skoro ich studia tory i talmudu to ich codzienna praca poniekąd, więc w sobotę winni jej zaprzestać. i na koniec, kwiestia goja. w księdze שמות szemot, wyjścia 20, 10 czytamy, że zakaz pracy obejmuje hebrajczyka, jego rodzinę, służących, a także cudzoziemca, przychodnia itp. w domu hebrajczyka, zwanego גר ger. rabini przekręcili, przeinaczyli znaczenie słowa ger i uznali, że to konwertyta, że się התגייר hitgajer – przeszedł konwersję. zatem i obcego nie wolno zatrudniać w sobotę. i co dalej? rabini stworzyli coś z niczego i mówią, że istnieje goj szabatowy, któremu też nie wolno nakazywać prac. ale robić aluzje co miałby zrobić akurat w sobotę – to już wolno. ponadto, tora zakazuje pracy także obcym, ale rabini, na odwrót, mówią, że goj, który odpoczywa - winien umrzeć (sanhedryn 58b). nawet, jeśli dziś nikt ich nie prześladuje, to prawo wciąż jest aktualne. nikt go nie unieważnił.

twierdzenie 18 – הַמְּזֻז֔וֹת mezuzy. to jest po prostu futryna, węgary, czy ościeżnica. księga דברים (dewarim, pwt 11, 13-22) nakazuje zapisać prawo na tych mezuzach (węgarach, czy ościeżnicach), by pamiętać o nim. rabini użyli tego słowa (mezuzy) i nakazali mocować na owych węgarach, czy ościeżnicach, pudełeczka z fragmentem tory i nazywać je mezuzami. jako symbol judaizmu takie pudełeczka-mezuzy nikomu nie muszą przeszkadzać. ale robienie z tego przymusowej ceremonii w imię boga, to już coś innego. nadawanie im ponadnaturalnej mocy, to już coś innego. to tylko sposób rabinów na zyski. rabini dodatkowo zachęcają do płacenia za kontrolę jakości i przydatności tych pudełek. zwyczaj dotykania i całowania tych pudełek, to oczywiście ryt pogańskich bożków (przy czym ci sami ludzie śmieją się z chrześcijan modlących się niby do figur jezusa jak do boga). archeolodzy i badacze wyjaśniają, że w starożytności w rejonie mezopotamii był zwyczaj oznaczania własnych domów amuletami mocowanymi na framugach drzwi, zawierającymi symbole bożków, dla ochrony przed złem i chorobą. niektórzy dzisiejsi rabini widzą w tym kulcie mezuzy rodzaj konstytucji pogańskiej, aktu oznaczania krwią wejść do domów, dla ochrony przed złymi duchami – piszą autorzy omawianiej przez nas książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה). oczywiście w całej biblii nie ma opisów mocowania takich pudełek na odrzwiach domu. w księdze powtórzonego prawa (paragraf 22!) są przykazania tyczące budowy nowego domu, ale tam ani słowa o mezuzach. dlaczego? skoro to takie ważne? przecież według talmudu, każdy kto nie ma mezuzy w domu jest prostakiem עם הארץ am haarec, popełnia podwójne przestępstwo i na jego głowę spada krew . najlepszego objaśnienia tory nie mają rabini, tylko sama biblia תנ"ך tanach – kończą rozdział bar i broszi. a my dodajmy, skoro mezuza od pogan robiących znaki krwią, jest miła, to z figurą jezusa musi być podobnie. krew i ciało zbawiciela. różnicę znajdźcie sami.

twierdzenie 17 – וּנְמַלְתֶּ֕ם אֵ֖ת בְּשַׂ֣ר עׇרְלַתְכֶ֑ם - macie być obrzezani. tak słusznie i zgrabnie przełożył marek piela. warto tylko, dla ścisłości, odczytać ten tekst dosłownie: odetniecie ciało waszego napletka, bo o to właśnie chodzi w przykazaniu obrzezania, zwanym brit mila ברית מלה. ten nakaz obrzezania według rabinów ma być kolejnym dowodem na istnienie tory ustnej, bo niby z tory pisanej nie wiadomo co odcinać. rabin menasze ben porat מנשה בן פורת mówi, że bez tory ustnej nie wiadomo co odcinać. naprawdę? także rabin efraim kachlon אפראי כחלון robi wielkie oczy i pyta – co to? ucho? nos? a może nad okiem? co to jest to ciało napletka? co to napletek? kachlon uważa, że bez tory ustnej nie wiadomo co to. zapomniał tylko, jak zauważają autorzy omawianiej przez nas książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה), że najwyraźniej zapomniał on, że przykazanie to usłyszał już awraham (abraham, awram אברם) na długo przed nadaniem tory (pisanej, i rzekomo ustnej) a proszę, wiedział, co robić. wszyscy wiedzieli, bo to stary, sięgający trzeciego wieku przed naszą erą, zwyczaj bardzo rozpowszechniony u egipcjan, u narodów azji mniejszej. stary, znany w wielu kulturach zwyczaj, a jego znajomość niekoniecznie dowodzi istnienia tory ustnej.

twierdzenie 16 – לְטוֹטָפֹ֖ת בֵּ֣ין עֵינֶ֑יךָznamieniem pamięci między oczami. w tym twierdzeniu, że jakoby istniała tora ustna - rabini mówią o istnieniu przykazania przywiązywania na rękę i na czoło pudełek zwanych tefilin תפילין (po polsku z greckiego: filakterie), bo tak wynika z wersetu (szemot, wj 13,16): וְהָיָ֤ה לְאוֹת֙ עַל־יָ֣דְכָ֔ה וּלְטוֹטָפֹ֖ת בֵּ֣ין עֵינֶ֑יךָ כִּ֚י בְּחֹ֣זֶק יָ֔ד הוֹצִיאָ֥נוּ יְהֹוָ֖ה מִמִּצְרָֽיִם, co tłumacze na polski przekładają różnie, co ma być przywiązane. co do ręki są zgodni, to ma być אוֹת֙ ot (znak jakiś). co do czoła, to mają być טוֹטָפֹ֖ת totafot, coś zawiązanego, przywiązanego, jakaś przepaska, naczołek, ozdoba. w obu przypadkach pardes lauder przekłada: tefilin i tefilin. krótko mówiąc nie wiadomo co to ma być, ale pardes idzie w zgodzie z rabinami, którzy twierdzą, że takie wyjaśnienie znajduje się w torze ustnej i to jest dowód, że ona istnieje. no bo skąd wiadomo, jak wyglądają owe tefilin? no, z tory ustnej, bo przecież w torze pisanej nie ma słówka o tym. rabin uri szerki אורי שרקי: nigdzie nie napisane, że to mają być dwa czarne pudełeczka ze skóry bydlęcej. rabin szmuel zafrani שמואל זעפרני: w torze pisanej nie wyjaśniono co to jest znak, i na której ma być ręce i na której części ręki. i co znaczy owa totefet? i tu pomaga tora ustna – mówi rabin. popiera go też rabin zamir kohen זמיר כהן. o tym przykazaniu tefilin mowa też w księdze dwarim, pwt 6,8 oraz 11,18. i tak mędrcy żydowscy חז"ל (chazal) znaleźli uzasadnienie przykazań, i na ich podstawie stworzyli mnóstwo szczegółowych nakazów i poleceń dotyczących tefilin. autorzy omawianiej przez nas książki, eitan bar i golan broszi (mit tory ustnej איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה) pytają, czy bogu naprawdę chodziło o to, by człowiek był bliżej niego za pomocą czarnych pasków ze skóry bydlęcej, przywiązywanych do ramienia? (nasza uwaga: wszechwiedzący bóg winien przecież przewidzieć, że staniemy się ekologiczni, więc takich żądań nie mógł nam stawiać). a jeśli tak było, to dlaczego nigdzie w tanachu תנ"ך (biblii żydowskiej) nie pojawia się na przestrzeni tysiąca pięciuset lat żadna postać z tefilin? ten fakt sugeruje pytanie: jak rabini doszli od totafot do tefilin? przecież znaczenie słowa totafot to kobieca biżuteria, ozdoba. to znaczy, że tak jak biżuteria jest nam droga, tak niech będzie drogi nam bóg i pamiętajmy o nim stale. niech będzie ten znak na ręce i na czole – by pamiętać לְזִכָּרוֹן֙ (wj 13,9) jak o ozdobie לְטוֹטָפֹ֖ת (wj 13,16). nadto, piszą autorzy, skoro przykazanie mówi też o sercu i ustach i gardle, to dlaczego rabini nie przywiązują tefilin na piersi, na ustach i na gardle? i tak dalej i tak dalej. eitan bar i golan broszi podają jeszcze wiele innych przykładów niekonsekwencji rabinów w tej kwestii. czyżby kierowali się w tym torą ustną? byłabyż niekonsekwentną? na zakończenie zauważają: rynek tefilin to milionowe zyski rok w rok. surowce do produkcji pudełeczek nie są drogie, ale skoro są to dewocjonalia, to wymagają pieczątki rabina. para pudełeczek to 750 do 1500 szekli (940-1900 złotych). nadto rabini zachęcają do dorocznej kontroli jakości i do wymiany tych, na które padł wyrok niekoszerności.

twierdzenie 15 - זְכֹר֙ יְמ֣וֹת עוֹלָ֔ם בִּ֖ינוּ שְׁנ֣וֹת דֹּר־וָדֹ֑ר שְׁאַ֤ל אָבִ֙יךָ֙ וְיַגֵּ֔דְךָ זְקֵנֶ֖יךָ וְיֹ֥אמְרוּ לָֽךְת – to jest: pamiętaj dni minione, rozważ wszystkie pokolenia, zapytaj ojców (proroków), a powiedzą ci, starszych (mędrców), a powiedzą ci. po tych słowach (pwt 32, 7) rabin efraim kachlon (אפרים כחלון) mówi: oni powiedzą ci halachę ההלכה, to znaczy torę ustną. według autorów omawianiej przez nas książki (eitan bar, golan broszi: mit tory ustnej איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה), kachlon twierdzi, że ten fragment dowodzi istnienia tory ustnej, przekazywanej z pokolenia na pokolenie. ale i w tym wypadku, kachlon wyjął fragment z kontekstu. jeśli mówi o prawie tory do sądzenia, to przecież nakazuje zapytać ojca, a nie rabina. a w ogóle, fragment mówi, by pamiętać o tym, co się wydarzyło, w przeszłości, po potopie i podczas budowy wieży babel, o czym mogą opowiedzieć starsi. zatem ten fragment wcale nie mówi o autorytecie tory, tylko o konkretnym wydarzeniu w dziejach ludzkości. istnienie tory ustnej wciąż niedowiedzione.

twierdzenie 14 - לֹ֥א בַשָּׁמַ֖יִם הִ֑וא nie jest ona w niebie (pwt 30,12), oznacza, że prawa, które bóg daje, by je wypełniać nie są ani w niebie, ani za morzami, tylko są na twoich wargach, są osiągalne tu i teraz, nie są ani tajemnicą, ani daleko, więc można je wypełniać. tymczasem rabin dawid dow lewanon רב דוד דב לבנון uważa, że tora mówi tu o tym, że tora ustna została dana mojżeszowi, a on przekazał ją dalej, aż dotarła do rabina dawida oraz innych rabinów i dlatego nie ma jej w niebie, ani u proroków, ani u mojżesza. zresztą, rabin dawid dow lewanon nie jest pierwszym, który tak sądzi. natomiast ciekawe, że w talmudzie mędrcy podają legendę, że już w roku 30. n.e. bóg odszedł ze świątyni, a samą świątynię rzymianie zburzyli w roku 70. n.e. – i dlatego, cała władza znalazła sw rękach rabinów. cała tora ustna w ich posiadaniu i to oni wiedzą co i jak i mogą stanowić i czynić według swojej miary, twierdząc, że to od boga, że to z tory. inspiracja z: eitan bar, golan broszi: mit tory ustnej (איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה)

twierdzenie 12 - כְּכֹ֖ל אֲשֶׁ֥ר יוֹרֽוּךָ [i dochowasz, by zrobić] wszystko, o czym cię pouczą - słowa (pwt 17,10), które według rabinów dowodzą istnienia tory ustnej. ale jak dowodzą - niewiadomo. twierdzenie 13 - לֹ֣א תָס֗וּר מִן־הַדָּבָ֛ר אֲשֶׁר־יַגִּ֥ידֽוּ לְךָ֖ יָמִ֥ין וּשְׂמֹֽאל (pwt 17,11) nie odstąpisz od słowa, które ci powiedzą, ani na lewo ani na prawo. że niby bądź posłuszny rabinom. ale dlaczego im? bo niby im dana tora ustna i oni wiedzą, co jest w niej? ale gdzie dowód. wciąż nie ma. i kiedy rabin nakazuje robić tak, a ty czujesz, że trzeba inaczej, to co zrobisz, skoro nie masz dowodów na istnienie tory ustnej, na którą powołuje się rabin?