w żydowskim roku 5780 (2019/20) czytaliśmy torę, by sprawdzić ile z zawartych w niej 613 przykazań możemy uznać za aktualne. uznaliśmy 184. nie wszystkie przykazania tory są dzisiaj spełniane, na przykład te dotyczące kultu świątynnego, wobec oczywistego faktu nieistnienia świątyni jerozolimskiej. jakkolwiek żydzi bogobojni tory nie poprawiają, wierząc, że któregoś dnia będzie ona znów w pełni aktualna.
w żydowskim roku 5781 (2020/21) czytaliśmy torę, badając, na ile jej przekaz moralno-etyczny wciąż pozostaje aktualny. świat zrobił postęp również w kwestii etyki, a tora stała się w wielu przypadkach passé. trudno ją zaakceptować w całości, ale żydzi bogobojni stoją przy niej, bronią jej i komentują. dzisiaj również po to, by uzasadnić ich trwanie przy niej.
parszanút פרשנות to komentarz. paraszá פרשה to fragment tory na dany tydzień. pierwszymi komentatorami tego co w torze, byli chazál חז"ל czyli חכמינו זכרם לברכה chachmejnu zichram liwracha (dosłownie nasi mędrcy błogosławionej pamięci), to jest ci, którzy stworzyli misznę משנה i gemarę גמרה, stanowiące razem talmud תלמוד, co trwało do początków VI wieku n.e. byli to kolejno: pary uczonych זוגות zugót, tanaici תנאים tanaim, amoraici אמוראים amoraim, saworaici סבוראים saworaim. wszystkie hagady הגדות hagadót (legendy), i midrasze מדרשים midraszim (nauki) i późniejsze teksty, które tworzyli gaoni גאונים gaonim. potem działali tak zwani pierwsi ראשונים riszonim (lata 1000-1500), a obecnie ostatni אחרונים acharonim, którzy tworzą komentarze do tory od roku 1500 do dzisiaj.
w naszych komentarzach chcemy tylko ocenić aktualność i znaczenie tory dzisiaj.
bereszit בראשית na początku (bereszit, rdz 1,1-6,8). jak powstał świat i człowiek? szukamy odpowiedzi poza biblią. 2,15 bóg umieszcza adama w ogrodzie rajskim גַן־עֵ֔דֶן gan eden i pozwala mu jeść wszelkie owoce, za wyjątkiem owoców z drzewa (piela): poznania dobra i zła עֵ֗ץ הַדַּ֙עַת֙ ט֣וֹב וָרָ֔ע ec hadaát tow wará, bo inaczej – mówi mu - śmiercią umrzesz מ֥וֹת תָּמֽוּת mot tamút – jak to biblia wdzięcznie ujmuje, a piela: umrzesz bez ratunku.
brat kain קַ֔יִן zabija brata abla הָ֑בֶל, którego imię jest hewel, czyli nicość, i tego słowa użyje później kohelet, pisząc, że wszystko jest hewel hawalim samą nicością.
3,12 człowiek skarży na kobietę, że to ona mu dała ten zakazany owoc, zamiast jej bronić. oboje wylatują z raju i zaczynają ciężko pracować, pojawiają się dzieci.
zjedzony mimo zakazu owoc, pochodził z drzewa poznania dobra i zła. pewnie dlatego jest w człowieku skłonność do dobra יצר הטוב jécer hatów i skłonność do zła יצר הרע jecér hará, z przewagą tej drugiej.