ki tisá כִּ֣י תִשָּׂ֞א polski chabad wyjaśnia, że to znaczy „gdy zbierzesz”, a pardes lauder „przeliczysz” (wj. 30,11-34,35). w tym fragmencie tory pojawiają się tak ważne w judaizmie kwestie jak kamienne tablice (te rozbite i te powtórne), złoty cielec oraz zakaz jedzenia mięsa z mlekiem i tego, co złożono w ofierze bogu, kilka przykazań z zakresu higieny osobistej i roztaczania miłych woni wokół. a także nakaz odpoczynku w szabat i zakaz uprawiania ziemi w roku szabatowym, czyli co siódmy rok.
tekst zaczyna się 30,11-16 zbieraniem, jak wykazał w swoim przekładzie marek piela – po sześć gramów srebra (od głowy) za życie. srebro, czyli כסף kesef, to w dzisiejszej hebrajszczyźnie także pieniądz. gdy dzisiaj czytamy ten fragment tory, nieodwołalnie pojawia się skojarzenie ze stereotypem ludzi ponad wszystko ceniących pieniądz, bo jak wykazuje tora pieniądz to życie. i chociaż śmierdzi tu niemiło, to rzymianie potwierdzają, że pieniądz jednak nie śmierdzi, a nam się wydaje jednak, że są w naszym życiu milsze wonie, jak choćby pojawiające się w tym samym rozdziale wonne kadzidła, choć przeznaczone bogu, to można ich używać w naszych domach, bo świątyni przecież nie ma. nie jest to niemoralne przecież, chociaż bóg grozi za to odcięciem od społeczności, czyli śmiercią. no, ludzie... z kolei zakaz łączenia mleka z mięsem i w ogóle tak zwana koszerność, daje inspirację do przyjmowania korzyści w zamian za certyfikaty i w ogóle nikt właściwie nie wie o co chodzi z tymi przepisami spożywczymi. zakaz rolniczy to już historia. natomiast historia ze złotym cielcem 32,2 całkiem przygnębia. bóg płonie gniewiem, a za tę ludzką słabość skazuje 32,27 trzy tysiące, by pozabijali ich członkowie własnego rodu. no, ludzie... poza tym, bóg 34,11 obiecuje, że wypędzi inne narody z ich ziem, by zrobić miejsce swemu narodowi, każe 34,13 zniszczyć ich przedmioty kultu własnych bogów i żąda w posłuszeństwie wyłączności dla siebie. nie ma demokracji.
czy to jest droga, którą dzisiaj należy iść? jakiej dobroci i szlachetności ten fragment tory uczy? czego dobrego w ogóle – uczy? do jakich wniosków dojdziemy, studiując jej przekaz?