wyniki wyszukiwania

twierdzenie 11 – כַּאֲשֶׁ֖ר צִוִּיתִ֑ךָ jak ci przykazałem – mówi tora (ptw 12,21), a rabini uważają, że te słowa oznaczają, że bóg mojżeszowi ustnie przykazał co i jak robić w kwestii zarzynania zwierząt, skoro nie ma mowy o tym w torze pisanej. tak twierdzi rabin szmuel zafrani שמואל זעפרני, podobnie rabin josi mizrachi יוסי מזרחי. natomiast rabin joaw robinson יואב רובינסון mówi: nigdzie nie ma wzmianek jak postępować, a więc albo mojżesz zapominał napisać, albo to znaczy, że istnieje ustna tradycja, jako uzupełnienie tekstu zapisanego. eitan bar i golan broszi odpowiadają, że nie na darmo księga ויקרא wajikra, zwana jest הפולחן kult, הכהנים kapłani, הקרבנות ofiary, bo przecież wypełniona jest objaśnieniami w tych kwestiach. ale wyrażenia „jak ci przykazałem” nie ma w tej księdze, tylko w שמות szemot, oraz w דברים dwarim. i przy tym nieprawdą jest, że mojzesz nie był instruowany w torze pisanej, bo są przecież różne miejsca, gdzie mojżesz mówi kohenom co i jak robić według nakazów boga. a zatem: twierdzenie 11 – כַּאֲשֶׁ֖ר צִוִּיתִ֑ךָ jak ci przykazałem, wcale nie oznacza, że bóg przykazał ustnie, a więc nie jest to argument przemawiający za istnieniem tory ustnej i dlatego wciąż pozostaje ona w sferze mitów i marzeń rabinów, którymi rabini posługują się, zamiast torą pisaną, gdy czegoś tam im w niej brak. eitan bar, golan broszi: mit tory ustnej (איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה)

przyszli do jerozolimy trzej mędrcy ze wschodu בָּאוּ לִירוּשָׁלַיִם חֲכָמִים מִן הַמִּזְרָח weszli do domu i zobaczyli dziecko ze swą matką miriamהֵם נִכְנְסוּ לַבַּיִת וְרָאוּ אֶת הַיֶּלֶד עִם מִרְיָם אִמּוֹ. upadli na twarz przed nimi נָפְלוּ עַל פְּנֵיהֶם וְהִשְׁתַּחֲווּ לוֹ, i otworzyli przed nimi skarby swoje: złoto, kadzidło i mirrę וּפָתְחוּ אֶת אוֹצְרוֹתֵיהֶם וְהִגִּישׁוּ לוֹ מַתָּנוֹת: זָהָב וּלְבוֹנָה וָמוֹר

oto, co w wersji elektronicznej ostatnio czytamy: 1) kiedy mojżesz spotkał buddę, 2) główne zasady buddyzmu tybetańskiego, 3) ostatni wykład amosa oza, 4) mit tory ustnej, 5) [różne] czarne biało-niebieskie.

twierdzenie 10 – rabin szlomo שבקס uważa, że mojżesz otrzymał tory (pisaną i ustną). rabin josi mizrachi, że napisano dosłownie – oto tory, które bóg przekazał na ręce [!] mojżesza. nie torę, tylko tory, pisaną i ustną. autorzy książki o micie tory ustnej - eitan bar, golan broszi: mit tory ustnej (איתן בר, גולן בשורי: מיתוס התורה שבעל-פה) – zauważają, że wprawdzie w biblii mowa o torach, ale słowo to zostało wyjęte z kontekstu fragmentu (kapł 26, 46), bo tam powiedziano: oto prawa חוקים i sądy משפטים i pouczenia (tory) תורות, jakie bóg dał izraelczykom na górze synaj, na ręce mojżesza. ale ani słowa tam ile tor bóg przekazał. może pięć, pięćdziesiąt, pięćset? – piszą bar i broszi. poza tym, słowo tory, pojawia się w biblii na długo przed mojżeszem, już w księdze rodzaju בראשית (26,5). czy awraham dysponował torą pisaną? nie. ta zaistniała kilkaset lat później. z kontekstu widać wyraźnie, że owe tory תורות, to pouczenia. mojżesz mówił o wielu pouczeniach, ale żadne z nich nie jest pouczeniem w znaczeniu tory ustnej. dlatego nie można mówić, że słowo w liczbie mnogiej – tory – odnosi się do dwóch tor, pisanej i ustnej, poza tym, rabini mówią, że żydzi nigdy nie dotrzymywali tory pisanej, a zawsze przestrzegali tory ustnej i dzięki temu bóg nie zgładził świata. a przecież prorok izajasz wiedział (24,5), że żydzi łamali pouczenia, owe tory. jednak świat dalej istnieje. a więc nie o dwie tory idzie, lecz o liczne pouczenia – tory. wciąż nie ma dowodu na istnieje tory ustnej, z której rabini wywodzą prawa i którymi pouczają naród. (foto: rabin שלמה שבקס. arachim org)

cztery lata temu, 28 grudnia, zmarł amos oz, pochowany w kibucu chulda חולדה, do którego jako młodzian wyjechał z jerozolimy. dzisiaj też dotarł do nas magdaleny sommer przekład z hebrajskiego książki oza "פה ושם בארץ-ישראל בסתיו 1982". przekład w wydawnictwie czarne ma tytuł „na ziemi izraela”, tak samo jak przekład z angielskiego moniki czerniewskiej z 1996 roku. w przekładzie dosłownym książka zwie się „tu i tam w kraju (na ziemi) izraela jesienią 1982” i jest to zbiór reportaży autora, niewielu rozmów z niewieloma ludźmi, gdy usłyszał tak niewiele z tego wiele - jak to ujął sam oz - którym jest kwestia palestyńska na ziemiach palestyńskich. nowy przekład odświeża teksty oza i niejako pozwala lepiej zrozumieć stary tekst, wart ponownej lektury.

twierdzenie 9 – przestrzegajcie moich przestróg, tak przekłada pardes lauder słowa וּשְׁמַרְתֶּ֣ם אֶת־מִשְׁמַרְתִּ֗י (wajikra, tj. kpł. 18,30). autorzy książki mit tory ustnej, wskazują, że te słowa są komentowane jako dowód istnienia tory ustnej, że jakoby słowo „przestróg” (albo w innych przekładach: mandatów, ustaw, przestrzeżenia, zarządzenia, nakazu, przestrogi, przykazania), miałoby wskazywać, że bóg oprócz, że napisał, to jeszcze mówił do mojżesza. ale piszą też autorzy książki, że ta fraza pojawia się w torze jeszcze kilka razy w różnych konstelacjach i zawsze odnosi się po prostu do przykazań i wzmacnia nakaz przestrzegania tory mojżeszowej, bez żadnego związku z torą ustną, jak chciałoby wielu rabinów. eitan bar (איתן בר), golan broszi (גולן בשורי): mit tory ustnej מיתוס התורה שבעל-פה.

twierdzenie 8 – co porabiał mojżesz na górze czterdzieści dni i czterdzieści nocy? – pyta rabin zamir kohen זמיר כהן – przecież wziąć dziesięcioro przykazań i zejść, mógł to zrobić w jednej sekundzie. według rabina, mojżesz uczył się tam od boga tory ustnej. ale to jest argument ad ignorantiam. równie dobrze każdy może twierdzić, że mojżesz został porwany przez kosmitów na czterdzieści dni. to też będzie tylko hipoteza, tak jak twierdzenie rabina kohena, bo na jego słowa nie ma żadnego dowodu ani potwierdzenia w samym tekście. jeśli bóg potrzebował czterdzieści dni, aby przekazać mojżeszowi torę ustną, to co robił czterdzieści dodatkowych dni, kiedy mojżesz był na górze ponownie? mojżesz uczył się od nowa? a może dostał jeszcze jedną torę ustną? odpowiedź na to akurat znajduje się w samym tekście tory, która przecież mówi, że mojżesz przez ten czas zajmował się pisaniem. według księgi wyjścia (34, 28 שמות) לֶ֚חֶם לֹ֣א אָכַ֔ל וּמַ֖יִם לֹ֣א שָׁתָ֑ה nie jadł chleba, nie pił wody, tylko spisywał słowa przymierza. a kiedy zszedł na dół, zaczął tłumaczyć narodowi, że trzeba zbudować siedzibę boga, משכן miszkán, a potem objaśniał różne przykazania i tłumaczył jak to zrobić. ale słowem nie wspomniał, nie ma w torze żadnej wzmianki, czy aluzji do tego ważnego wydarzenia, że na górze mojżesz dostał również torę ustną. mit.

twierdzenie 7 – powiedział rabi jochanan: bóg zawarł przymierze z izraelem dla tory ustnej (שבעל-פה szebe-al pe), jak napisano (wj 34, 27): zapisz sobie te słowa, bo według nich zawarłem przymierze z tobą oraz izraelem. rabin jochanan w talmudycznym traktacie gittin sugeruje, że wyrażenie על-פי al-pi, nie oznacza „według” (jak właśnie akurat oznacza), tylko „ustnie” (על-פה al-pe), czyli, że fragment tory כִּ֞י עַל־פִּ֣י הַדְּבָרִ֣ים הָאֵ֗לֶּה nie oznacza: bo według tych słów, tylko: według ust (mowy) – zawarłem przymierze. podobnie rabin chagai חגי (talmudyczny) sugeruje się podobieństwem wyrażeń al-pi oraz al-pe. michael wigoda mówi, że mędrcy (חז"ל) poprzekręcali pierwotne znaczenie wyrażeń i ich wykładnia lekceważy całkowicie torę. w hebrajszczyźnie biblijnej, tak jak we współczesnej, wyrażenie al-pi nie jest tożsamym z al-pe i nie znaczy „ustnie”, tylko „według”.

twierdzenie 5 – rabin zamir kohen זמיר כהן uważa, że słowa boga do mojżesza: „dałem ci kamienne tablice, torę i przykazanie”, oznaczają kolejno: kamienne tablice (dziesięcioro przykazań) לֻחֹ֣ת הָאֶ֗בֶן luchot haewen, torę הַתּוֹרָה֙ hatora – torę pisaną, i przykazanie הַמִּצְוָ֔ה hamicwa – to jest torę ustną. (wj 24,12). jednocześnie rabin u(k)rywa koniec zdania – „które [słowa] napiszę, żeby pouczyć lud”. a więc to przykazanie to jednak nie tora ustna, tylko tora pisana. twierdzenie 6 – postawisz przybytek według planu, który pokazano ci na górze. te słowa to według rabina josiego mizrachi dowód, że mojżesz widział na górze rzeczy nie zapisane w torze. ale właśnie fakt, że możemy czytać co mojżeszowi powiedział bóg, bierze się stąd, że mojżesz, co mu bóg nakazał zapisać, to zapisał. zatem dalej nie mamy dowodu na istnienie tory ustnej. (foto: okładka książki mit tory ustnej)

twierdzenie 3: awraham słuchał przykazań, praw i nauki tory. (według księgi rodzaju 26, 4-5). rabini mówią, że awraham słuchał praw tory ustnej jeszcze przed otrzymaniem tory w ogóle, podobnie jak robiła to reszta praojców. a jeśli tak było, to dlaczego awraham ugościł przybyszów mlekiem i mięsem zarazem, chociaż tora akurat tego zakazuje. inna kwestia. w torze pojawia się słowo תורתיי - moje tory. ale nie chodzi tu, jak rabini utrzymują, o rzekomo istniejące dwie tory (pisaną i ustna), tylko o prawo (tora) w liczbie, czyli prawa z sufiksem osobowym (torataj) – moje prawa. i jeszcze jeden kontrargument: jeśli torę pisaną żydzi otrzymali kilkaset lat po awrahamie, a rzekomo otrzymali ją razem z torą ustną, to przecież awraham jeszcze nie mógł mieć tory ustnej. twierdzenie 4: idź za większością. tak mówią rabini, chociaż tora mówi: nie idź za większością w złej sprawie. czyli odłącz się od większości, która czyni zło. jednak talmud jerozolimski lekceważy słowo „nie”. i chociaż wiemy, że tora naucza, by nie iść za większością, która czyni zło, to rabini nauczają: zawsze idź za większością. (foto: domenico fiasella. awraham i jego goście)

twierdzenie 2: starożytność tradycji rabinicznej dowodzi istnienia tory ustnej. rabin efraim kachlon אפרים כחלון uważa, że żaden naród i jego język nie przeszły tego, co przeszedł naród izraela. po pierwsze dlatego, że to najstarszy naród na świecie. a poza tym, prześladowania narodu izraela przez inne narody są dowodem prawdziwości i trafności tory ustnej. piszą autorzy, że nie jest im jasny związek prześladowań z tradycją tory ustnej. poza tym, naród żydowski nie jest najstarszym narodem na świecie. w księdze rodzaju bóg po raz pierwszy wspomina takie narody jak jewuzyci, amoryci, girgaszyci, chiwwici, arkici, synnici oraz inni. joga istnieje w indiach ponad trzy tysiące lat. w japonii robią suszi w ten sam sposób dwa tysiące lat. czy to znaczy, że to bóg przekazał im tę tradycję? nie, to po prostu starożytne tradycje.

jak mówiliśmy wcześniej, autorzy książki mit tory ustnej, eitan bar i golan broszi, twierdzą, że dopiero po zburzeniu drugiej świątyni jerozolimskiej ( 70 n.e.), kiedy do głosu doszli faryzeusze i mędrcy błogosławionej pamięci, rozwinęła się idea istnienia tory ustnej (jakoby przekazanej mojżeszowi przez boga razem z torą pisaną), którą do dzisiaj posługują się rabini i co więcej, tekst tory pisanej (pięcioksięgu mojżeszowego) jest wciąż i wciąż wypierany przez to, co głoszą obecnie rabini. drugi rozdział książki bara i brosziego zawiera trzydzieści jeden twierdzeń rabinów, a rozdział trzeci czternaście twierdzeń, jakoby słów tory. twierdzenie 1: bez tory ustnej nie można zrozumieć tory pisanej i jej języka. rabin awraham fridman (אברהם פרידמן) mówi, że wprawdzie nie ma takiego przykazania, by słuchać rabinów, ale wynika to z samego życia. oni po prostu tłumaczą jaka jest wola boska w dzisiejszej rzeczywistości. bo to nielogiczne, że bóg daje przykazanie i go nie objaśnia (dodajmy: ustami rabinów). nadto, w torze pisanej bóg mówi, że spełnianie przykazań nie jest dla człowieka ani nadzwyczajne נִפְלֵ֥את ani odległe רְחֹקָ֖ה. bar i broszi uważają, że przykazania są na tyle proste, że każdy może je zrozumieć i bez rady rabinów, czy kogokolwiek. bóg ostrzega też, by nikogo nie słuchać i nie dodawać przykazań. co ciekawe, sam mojżesz nie miał tory ustnej i zwracał się do boga o wyjaśnienie kwestii (księga liczb 9, 6-8 oraz 15, 32-36 i 27, 5-21). jest jeszcze jedna kwestia. jak mówią sami rabini, znaczenie słów się zmienia i dlatego trzeba na bieżąco je objaśniać. ale, skoro tak, to dlaczego mają to robić rabini, a nie językoznawcy? i czy rzeczywiście, kiedy adam i ewa chcieli spełnić przykazanie płódźcie i rozmnażajcie się פְּר֣וּ וּרְב֗וּ, to potrzebowali rabina, by im wyłożył o co tu chodzi?