wyniki wyszukiwania

Eilat Negew: Odtąd był źródłem nieustającym (fragment) Istnieje wiele opowieści na temat Agnona, a ich część rozpowiadał sam Agnon. Profesor Awraham Band spotykał się z Agnonem kilka razy w tygodniu w okresie dwu lat, kiedy pisał swą książkę o życiu i twórczości Agnona „Nostalgia i koszmar”. Książka ukazała się po angielsku w 1968 roku, i Agnon zdążył jeszcze dostać ją do rąk własnych. „Podczas każdego spotkania wypytywał mnie, co robiłem w tych dniach, kiedy się nie widzieliśmy. Zawsze rozpoczynał rozmowę od „Jak zdrowie? Opowiedz mi coś”. Dobrze. Opowiadałem mu. Tydzień później to on opowiadał mi wspaniałą historię o tym, co mu się przydarzyło. A była to dokładnie ta sama historia, jaką opowiedziałem mu przed tygodniem. Powiedziałem mu, panie Agnon, to nie przydarzyło się panu, tylko mnie. A on odpowiadał: "Nieprawda! Co też pan mówi!" Na początku złościłem się, co on tak bierze i używa sobie moją opowieść. Potem zrozumiałem, a kiedy zrozumiałem, znalazłem klucz do osobowości pisarza Agnona. Przecież opowieść nie jest moja. To tylko przydarzyło się mi. A Agnon wziął tę skromną i mało ważną historię, jaka przydarzyła się mnie, i zamienił ją we wspaniałą opowieść, której bohaterem był on, a nie ja, i to wydarzyło się jemu, a nie mnie, i to on zamienił ją w opowieść ładniejszą, niż ta, jaką ja mógłbym kiedykolwiek napisać. I jestem pewien, że on wierzył, że to przydarzyło się jemu. przełożył tomasz korzeniowski

beszala’ch – szesnasty fragment tory (wj. 13,17-17,16) na kolejny tydzień. w poprzednich piętnastu było dwadzieścia trzy z 613 przykazań [nakazów i zakazów] תרי"ג מצוות tarjag micwot. a w tej jest jedno. powiemy o nim na końcu tego posta. faraon daje hebrajczykom wolną drogę, a oni nie poszli prosto na wschód דרך ארץ פלישתים derech erec pliszti’m. pardes lauder: przez ziemię plisztytów. bt: do ziemi filistyńskiej. wujek: drogą ziemie philistyńskiej. romaniuk: przez kraj filistynów. cylkow: ziemi pelisztów. poszli דרך המדבר ים-סוף derech hamidba’r jam-suf. pardes lauder: w stronę pustyni do morza trzcinowego. wujek: obwodził drogą pustyni, która jest nad morzem czerwonem. cylkow: drogą pustyni ku morzu sitowemu. bt: morzu czerwonemu. romaniuk: przez pustynię, dłuższą drogą, w stronę morza czerwonego. wyszli חמושים chamuszi’m. pardes lauder, cylkow i bt: uzbrojeni. wujek: zbrojno. ale romaniuk: w uporządkowanym szyku (!). bóg szedł לםניהם lifneihem, przed nimi tłumaczą wszyscy, ale pardes lauder: ochraniał ich, יומם בעמוד ענן... לילה בעמוד אש jomam beamud anan… lajla beamud esz. tutaj wszyscy, że szedł za dnia w słupie obłoku… nocą w słupie ognia. ale romaniuk: w ciągu dnia jako słup obłoku, a nocą jako pochodnia ognista. bóg, przez mojżesza, nakłonił hebrajczyków, by rozbili obóz, by faraon pomyślał, że pobłądzili i żeby ich ścigał, żeby potem musieli uznać jego, boga, wielkość. na widok egipcjan, hebrajczycy zapytali mojżesza מה-זאת עשית לנו ma-zo’t asita lanu. tu wszyscy podobnie: cóżeś nam uczynił? mojżesz odpowiedział אל-תיראו al-tirau’ nie bójcie się – tak wszyscy przekładają, biblia królowej zofii: nie chciejcie się bojeć. i dalej: יהוה ילחם לכם ואתם תחרישון jahwe ilache’m lache’m weate’m tachariszu’n, co wszyscy podobnie: bóg, pan, wiekuisty będzie walczył za was, a wy będziecie milczeć, choć niektórzy: bądźcie spokojni, zachowujcie spokój itp. po rozmowie z bogiem ויט משה את-ידו על-הים ויולך יהיה את-הים ברוח קדים עזה כל-הלילה וישם את-הים לחרבה ויבקעו המים waje’t mosze’ et-jado al.-hajam wejolech jahwe et-hajam beru’ch kadi’m aza’ kol-halajla wajase’m et-haja’m lecharawa waiwaku’ hamaim. pardes lauder: mosze wyciągnął rękę nad morze, a bóg przez całą noc sprawiał, że szedł przez morze silny wiatr wschodni. i zamienił morze w ląd a wody się rozdzieliły. ten silny wiatr w innych przekładach to wiatr u wujka gwałtowny i parzący. cylkow i bt: gwałtowny. u romaniuka: silny. jak pamiętamy, egipcjanie poszli za hebrajczykami, ale wtedy mojżesz znów podniósł rękę i woda zatopiła egipcjan. ויושע יהוה ביום ההוא את-ישראל מיד מצרים wajosza’ jahwe bajo’m hahu’ et-israel mijad micraim. pardes lauder: tego dnia wybawił jisraela z rąk egiptu. tu przekłady są zgodne. tu następuje sławna pieśń morza śpiewana przez hebrajczyków bogu w podzięce, którą שמעו עמים ירגזון szamu’ amim irgazu’n. pardes lauder: narody usłyוszały i zatrzęsły się. wujek: ruszyli się narodowie i rozgniewali się. cylkow: słyszą narody, drżą. bt: wieść tę z drżeniem przyjęły narody. romaniuk: zadrżą narody, gdy usłyszą o tym. hebrajczycy dotarli na pustynię i וילונו wajalonu’ pardes lauder: narzekali. jeśli otworzycie http://bibliepolskie.pl/zzteksty_vers_por.php to wszystkie trzynaście porównywane tam biblie uważają, że oni: szemrali. wspominali gdy siedzieli על-סיר הבשר al-si’r habasa’r. (zawsze po cytacie z oryginału podajemy tu tekst i źródło pardes lauder, od tej chwili nie będziemy zaznaczać. zawsze po oryginale był, jest i będzie pardes lauder): nad garnkami mięsa. podobnie inne biblie, kruszyński: kocioł. na bóg powiedział do mojżesza ממטיר לכם לכם מן-השמים mamti’r lache’m lechem min-haszamai’m. spuszczę dla was chleb z nieba. w komentarzu pardes lauder zgadza się, że dosłownie to brzmi, że chleb będzie spadał jak deszcz, i rzeczywiście poza zofii i wujkiem, wszystkie przekłady uwzględniają ten deszcz, dlatego że mamti’r lechem to „deszczuje chlebem” 😊, mata’r to późny deszcz (marzec-kwiecień). potem było תעל השלו taa’l hasla’w stado przepiórek. tak wszyscy, tylko zofii: ciecierze. i jeszcze מן הוא man hu. gotowe jedzenie. zofii, wujek i gdańska 1881: manhu (bo nie wiedzieli co to było). gdańska2017: manna, gdyż nie wiedzieli co to było. pardes lauder w komentarzu: man to skrót od maase’ nissim, czyli dzieło cudu. współczesny hebrajski: mana’ – danie, porcja, dawka. מנה בתפריט mana’ betafri’t – danie w jadłospisie (menu). hebrajczycy zbierali mannę na zapas, ale nazajutrz to się psuło. jednak w piątek można było zebrać לכם משנה lechem miszne’ podwójną ilość. tak też bt i romaniuk. wujek, cylkow, mieses, brytyjka: we dwójnasób. eib(protestanci): na dwa dni. a jutro שבת-קדש ליהוה מחר szabat-kodesz lejahwe machar. święty szabat dla boga. ראו כי-יהוה נתן לכם השבת על-כן הוא נתן לכם ביום הששי לחם יומים reu’ ki-jahwe nata’n lache’m haszaba’t al-ken hu note’n lache’m bajo’m hasziszi’ lechem joma’im. bóg dał wam szabat, dlatego daje wam w piątek pożywienie na dwa dni. bt: Pan nakazał wam szabat. cylkow i śtb (sląskie towarzystwo biblijne, ewangelicy): Wiekuisty dał wam dzień wypoczynku. potem hebrajczycy ruszyli dalej, ale אין מים לשתות העם ein mai’m liszto’t haa’m. nie było wody do picia dla ludzi. bóg powiedział do mojżesza הכית בצור ויצאו ממנו צים hiki’ta bacu’r wejacu’ mimenu mai’m uderz w skałę, wytryśnie z niej woda. podobnie wszystkie przekłady. i wreszcie ויבוא עמלק וילחם עם-ישראל wajawo’ amalek wailache’m im-israe’l. nadszedł amalek i [wszczął] walkę z synami israela. wszyscy podobnie. eib: [w czasie pobytu Izraelitów w Refidim] wyruszyli przeciwko nim amalekici i stanęli do walki. hebrajczycy mieli wsparcie boga, bo gdy mojżesz trzymał ręce w górze to wygrywali, a gdy opuszczał, to amalek brał górę. w końcu ויחלש יהושע את-עמלק ואת-עמו לפי-חרב wajachalo’sz jehoszu’a et-amale’k wee’t-amo’ lefi’ cherew. a jehoszua osłabił mieczem amaleka i jego ludzi. wujek: i obrócił w tył jozue amaleka i lud jego, paszczeką miecza. kruszyński też: paszczęką. reszta: ostrzem miecza. natomiast wobec osłabił, to różnie: zofii: zapędził. wujek: obrócił w tył. gdańska1881, cylkow, mieses, śtb: poraził. gdańska2017: rozgromił. kruszyński: osłabił. bt: pokonał. brytyjka: pobił. poznańska, eib i romaniuk: pokonał. wtedy też bóg powiedział do mojżesza: אמחה את-זכר עמלק מתחת השמים emcho’k et-zecher amale’k mitachat haszamai’m. całkowicie zetrę pamięć o amaleku pod niebem. wszystkie przekłady: zgładzę i wymażę. mojżesz zbudował ołtarz i złożył na tron przysięgę מלחמה ליהוה בעמלק מדר דר milchama’ lejahwe baamale’k mido’r dor. wojna boga z amalekiem jest z pokolenia na pokolenie. podobnie wszyscy. zofii: od naroda do narodu. wujek i gdańska1881: od rodzaju do rodzaju. i jeszcze przykazanie. w całym fragmencie jest tylko jedno: dwudzieste czwarte (24/2). ponieważ manna z piątku starczała też na sobotę to לא-יצא איש ממקומו ביום השביעי lo-jece’ isz mimkomo’ bajom haszwii’. niech nikt nie wychodzi ze swojego miejsca w sobotę. według przepisów można wyjść na odległość 2000 amot (1=0,443m), a jeśli trzeba spełnić jakieś przykazanie, to dzień wcześniej na granicy umieszcza się jedzenie, albo kamień, albo inaczej zaznacza, że tu niby mieszkam i mogę przebyć kolejne 2000 amot. oczywiście ta przykazanie o tyle jest dobre, że daje człowiekowi szansę posiedzieć w domu, poczytać, pobyć z bliskimi itp., ale jeśli ktoś nie chce, to go żadna granica nie powstrzyma, kamieni wokół jest sporo. i po co ta hipokryzja. dlatego, jak zaznaczyliśmy, tego przykazania nie honorujemy i nie wpuszczamy do nowoczesnego świata.

https://www.hebrajskakafe.com/forum/forum-otwarte/mentalnosc-darbuki

http://www.simcha.art.pl/simcha/robert-koszucki-czyta-wiersze-jehudy-amichaja.html

זו הצעה לכל שמישראל בא לפוזנן וכרב ראה שם הכל - שבוקר אחד יעלה רכבת ותוך שעתיים יבוא לוורוצלב ויגלה עיר גדולה ויפה, מלאה אטרקציות.

bo – piętnasty fragment tory (wj. 10,1 – 13,16) na kolejny tydzień. w poprzednich czternastu były trzy, a w tym jest dwadzieścia z 613 przykazań [nakazów i zakazów] תרי"ג מצוות tarjag micwot. powiemy o nich na końcu tego posta. tymczasem zostały jeszcze trzy plagi egipskie. bóg wysyła mojżesza do faraona בא אל פרעה כי-אני הכבדתי את-לבו bo el faro’ ki-ani hichbadti et libo, pardes lauder: idź do faraona, bo ja sprawiłem, że on i jego słudzy są nieprzejednani. romaniuk: którego serce uczyniłem nieczułym. cylkow: upornym serce jego. bt: uczyniłem twardym. wujek: jam bowiem zatwardził serce jego. hichbadti to dosłownie uczyniłem ciężkim. bóg chce, by mojżesz swojemu synowi i wnukowi opowiedział אשר התעללתי במצרים aszer hitala’lti bemicra’im, pardes lauder: jak zadrwiłem z egipcjan. bt i romaniuk: co zdziałałem w egipcie. cylkow: com zdziałał w micraim. wujek: ilemkroć zstarł egipcjany. faraon zgadza się wypuścić tylko mężczyzn i dodaje ראו כי רכה נגד פניכם reu’ ki raa’ neged pneiche’m, pardes lauder: zobaczcie, że zło jest przed wami. cylkow: patrzcie, bo zło przed obliczem waszem. wujek: któż o tym wątpi, że co najgorzej myślicie. bt: patrzcie jakie złe są wasze zamierzenia. romaniuk: przecież widać, że knujecie coś złego. bóg sprawił, że faraon ich nie wypuścił. wtedy mojżesz wyciągnął laskę, bóg skierował wiatr, który ורוח הקדים נשא את הארבה weru’ach hakadi’m nasa’ et haarbe’ pardes lauder, cylkow i bt: i wschodni wiatr przyniósł szarańczę. wujek: wiatr parzący podniósł szarańczą. romaniuk dodaje: pierwszą szarańczę. potem nastała ciemność. וימש חושך wejame’sz choszech. pardes lauder: dotykalna ciemność. wujek: ciemności […] że się ich mógł dotknąć. romaniuk i podobnie bt: że można będzie ich dotknąć. cylkow: i zgęści się ciemność. ale i to nie pomogło. zatem przyszedł czas na ostatnią plagę. ומת כל-בכור בארץ ישראל umet kol-bechor beere’c micra’im. pardes lauder: i każdy pierworodny w ziemi egipskiej umrze. wujek (cylkow, romaniuk i bt podobnie): i umrze wszelkie pierworodne w ziemi egipskiej. faraon nie posłuchał, zatem בחתצי הלילה ויהוה הכה כל-בכור בארץ מצרים bachaci’ halai’la chika’ kol-bechor beere’c micra’im. pardes lauder: o północy bóg zabił wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej. wujek: i zstało się w pól nocy. pobił pan wszelkie pierworodne w ziemi egipskiej. cylkow: poraził. bt: pozabijał. romaniuk: była północ, kiedy jahwe rozpoczął dzieło zagłady. jeszcze raz pardes lauder: bóg zabił. tej nocy faraon wezwał mojżesza i aharona i powiedział קומו צאו מתוך עמי pardes lauder: wyjdźcie spośród mojego ludu. wujek: wstańcie a wynidźcie od ludu mego. romaniuk: idźcie stąd. zostawcie mój lud. bt: wstańcie, wyruszajcie z pośrodka mojego ludu. ale zanim wyszli: ישאלו ממיצרים כלי כסף וכלי זהב ושמלות iszalu’ mimicra’im klei’-kesef ukle’i-zaha’w usmalo’t poprosili egipcjan o naczynia ze srebra, ze złota i ubrania. a bóg sprawił, że im pożyczali. wujek: poprosili u egipjcanów naczynia śrebrnego i złotego i szat bardzo wiele. bt: wypożyczali od egipcjan. bóg się do tego przychylił וינצלו את-מצרים wejenaclu’ et-micraim. pardes lauder: i opróżnili egipt. wujek: i złupili egipcjany. cylkow: i tak opróżnili micrejczyków. bt: złupili egipcjan. romaniuk: egipcjanie ograbieni ze wszystkiego. i tak bóg poprowadził hebrajczyków do ziemi kenaanitów, chitytów, emorytów, chiwitów, jewusytów, ארץ זבת חלב ודבש erec zawa’t chala’w udwasz ziemi opływającej mlekiem i miodem. w naszych postach staramy się pokazać najważniejsze fragmenty tory i nie komentujemy ich, zostawiając to czytelnikom. w całej torze, jak wiemy, jest 613 przykazań obowiązujących wierzącego żyda. one są po to, by je wypełniać, a nie komentować. stanowią o istocie judaizmu. ale my, nie będąc żydami, będziemy je komentować i oceniać, czy według nas dobre są czy nie. czy judaizm może nam coś oferować. będziemy się posługiwać opracowaniem ewy gordon „613 przykazań judaizmu. austeria 2006) i kolejno oznaczać proporcjami - jeśli pierwsze jest dobre, to mamy (1/1), kolejne dobre (2/2), jeśli nie, to mamy (2/1) itd. do tej pory pojawiły się trzy przykazania: 1/1 פרו ורבו pru urwu’ płódźcie się i rozmnażajcie - nie wymaga komentarza. 2/1 by się obrzezać - nie wiadomo po co. 3/1. zakaz jedzenia גיד הנשה gid hanasze’ ścięgna stawu biodrowego – cóż z tego, że anioł podczas walki z jakubem uszkodził mu staw biodrowy. w dzisiejszym fragmencie jest przykazań dwadzieścia. 4/1 poświęcanie ראש חודש początku nowego miesiąca – jakie ma znaczenie dla naszego duchowego życia, że właśnie zaczął się nowy miesiąc. 5/1 שחטו szachatu’ - zarżnijcie baranka na ofiarę pesachową – to i wszystkie przykazania ofiarnicze wykreślamy. 6/1אכלו את-הבשר achlu’ et-habasa’r jedzenie mięsa z ofiary pesachowej – kto nie chce nie musi jeść mięsa, zwłaszcza na pamiątkę. 7/1 zakaz jedzenia surowej lub gotowanej ofiary pesachowej, tylko צלי-אש cli-esz pieczoną – nie wymaga komentarza. 8/1 zakaz zostawiania mięsa ofiary pesachowej עד בוקר ad boker do rana – bez komentarza. 9/1 przykazanie usunięcia z domu חמץ chamec, wszelkiego zboża zakwaszonego, na pamiątkę wyjścia z egiptu, gdy nie było czasu na pieczenia chleba i zabrali tylko ciasto niezkwaszone, macę – bez komentarza. 10/1 przykazanie תאכלו מצות tochlu’ maco’t jedzcie macę – na pamiątkę jak wyżej. bez komentarza. 11/1 שבעת ימים sziwa’t jami’m siedem dni nie wolno w domu przechowywać חמץ chamec, kwaszonego – bez komentarza. 12/1 כל-צחמצת kol-machmecet, wszelkiego zakwasu jeść nie wolno w święto pesach – bez komentarza. 13/1 כל-בן-נכר kol ben necher, żaden obcy, cudzoziemiec, nie może jeść ofiary pesachowej – co wpływa na izolację i poczucie obcości otoczenia. 14/1 תושב ושכיר toszaw wesachir osiadły i najemnik nie może jej spożywać – j.w. 15/1 לא-תוציא מין-הבית lo-toci’ min-haba’it, nie wolno wynosić ofiary z domu – bez komentarza. 16/1 ועצם לא תשברו בו wee’cem lo tiszberu’ bo – nie złamiecie kości ofiary pesachowej – bez komentarza. 17/1 כל-ערל לא-יאכל בו kol-are’l lo jocha’l bo, nie będzie jej jadł żaden nieobrzezany – bez komentarza. 18/1 קדש-לי כל-בכור kade’sz-li kol’becho’r – poświęć mi każde pierworodne – czy to zwierzę, czy to dziecko pierworodne musi być oddane w ofierze bogu. ale dziecko można wykupić od kohena. a dzieci kohenów i lewitów nie trzeba wykupywać. oczywiście dzisiaj w takim przykazaniu nie ma ani sensu ani pożytku. 19/1 ולא יאכל חמץ welo jeache’l chame’c nie jeść chamecu w pesach – bez komentarza. 20/1 ולא-יראה לך חמץ welo-irae’ lecha’ chamec, nie będziesz widział kwaszonego przez siedem dni – bez komentarza. 21/2 והגדת לבנך wehigadta’ lewincha’, opowiesz synowi o wyjściu z egiptu – ważny moment w historii narodu, trzeba pamiętać, ale opowieść musi mieć dzisiaj komentarz. 22/2 חמור תפדה chamo’r tifde’ osła wykupisz – jak wyżej, żadnych ofiar. 23/2 ואם-לא תפדה וערפתו we-im lo tifde’ wearafat’, jeśli nie wykupisz osła, to złamiesz mu kark – jak wyżej. to tyle przykazań w tym fragmencie.

w 161 rocznicę śmierci, 27 stycznia. umarł w kocku, tam gdzie żył ostatnich 19 lat w samotności z wyboru. zamknięty w domu, na rogu ulic polnej i wojska polskiego. przeżył lat 72. nazywał się menachem mendel morgenstern i z tym ładnym żydowskim nazwiskiem, urodzony w goraju, poszedł po nauki do zamościa, po zawód aptekarza we lwowie, ożenił się młodo z glikel z bogatego domu i zwyczajem żydowskim, mając wsparcie teścia, pogrążył się w nauce, świata nie widząc. ale nie mógł nie widzieć za oknem nadchodzącego nowego świata żydowskiego, chasydyzmu. kocker rebe. menachem mendel morgenstern. urodzony w polsce 1787 roku. o prawach murphy’ego słyszało wielu. o kocker rebem niewielu, a to on właśnie mówił, że wszystko na świecie jest na odwrót. zamknięty dobrowolnie we własnym pokoju. może stracił zainteresowanie tym światem, bo rebe był radykalny, totalny i skrajny w swoim żądaniu prawdy. dom w kocku stoi do dziś. i grób w kocku istnieje. książek nie pisał. choć miał o czym. starczy, że pisali inni o jego fenomenie. w witrynie kockiej biblioteki wywieszono cytat z markusa cycerona, który chwali czytanie książek. ja bym powiedział, to zależy jakich książek. o kocker rebem tak. przecież znacie języki. bo po polsku to może tylko w chasydzkich opowieściach bubera. jest jedenaście kawałeczków. ale w hebrajskiej kafé projekt będzie więcej. to czytajcie i czekajcie i bierzcie do serca. i coś na zachętę: powiedział rebe, że jeśli modlisz się tylko dlatego, bo modliłeś się i wczoraj, to byle złoczyńca jest lepszy od ciebie. (nasz projekt: kocker rebe – światło prawdy. agnon – światło tory. amichaj – światło lodówki. oz -światło pokoju. taki kwartet mocarzy – przeciw temu, co ma się więcej nie powtórzyć.)

waera’ – czternasty fragment tory (wj. 6,2-9,35) na kolejny tydzień. nie ma w nim żadnego z 613 przykazań [nakazów i zakazów] תרי"ג מצוות tarjag micwot. są egipskie plagi. aczkolwiek jeszcze nie wszystkie. bóg powiedział do mojżesza: אני יהוה ani jhwh. według b(iblii)t(ysiąclecia) i romaniuka: jestem jahwe. cylkow: wiekuisty. pardes lauder: ja jestem ד'. w komentarzu: haszem, tzn. imię. ד' to niewymawiany przez żydów tetragram (litera ד dalet ma wartość liczbową 4), już o tym mówiliśmy we fragmencie siómym. zatem, bóg przypomina mojżeszowi przymierze z awrahamem i obietnicę ziemi kanaa’n i teraz oświadcza, że wszystkich hebrajczyków wyprowadzi z egiptu. mojżesz nie wierzy w skuteczność swojej misji, więc bóg obiecuje, że ześlą na egipt מכות mako’t, plagi. jest pokaz siły: laska mojżesza zamienia się w תנין tani’n, pardes lauder: w krokodyla, u innych: w węża. u wujka laski egipcjan zamieniają się w smoki. plagi kolejno się spełniały: 1. woda w rzece zamieniła się w krew (דם dam), 2. żaby (צפרדע cfardea) pokryły ziemię egipską, 3. cały proch ziemi zamienił się we wszy ( כנםkini’m), romaniuk i cylkow: komary, wujek: mszyce. 4. plaga ערב aro’w, co u wujka, romaniuka i w bt to muchy, u cylkowa robactwo, a u pardes lauder rozwścieczone zwierzęta (sic!). komentarz pardes lauder: mogą to być muchy, ale według wielu mędrców to przeróżne dzikie, bardzo podrażnione, zwierzęta. 5. ta plaga, to „ta rzecz” (הדבר hadawa’r), to jest zaraza, ale takiego słowa tam nie ma, tylko, że bydło według pardes lauder wymarło, u wujka i cylkowa: pozdychało, w bt i u romaniuka: wyginęło. 6. wrzody (שחין szechi’n) tak u wszystkich. 7. grad (ברד barad) tak u wszystkich. i to była ostatnia plaga w tym fragmencie. faraon powiedział חטאתי הפעם chata’ti hapaa’m tym razem zgrzeszyłem. już dosyć tych קלות אלהים וברד kolot elohim uwarad, bożych gromów i gradu. obiecał hebrajczyków wypuścić, ale kiedy gromy i grad ustały, grzeszył dalej.

szemo’t – trzynasty fragment tory (wj. 1,1-6,1) na kolejny tydzień, otwiera księgę wyjścia (ספר שמות sefer szemot). nie ma w nim żadnego z 613 przykazań [nakazów i zakazów] תרי"ג מצוות tarjag micwot. józef, jego bracia i całe pokolenie wymarło, ale hebrajczyków egipcie przybywało, dlatego nowy król, który józefa nie uznawał, ale chciał zatrzymać w kraju lud hebrajski, jako niewolników, powiedział: חבה נתמכמה, według pardes lauder: postąpmy wobec niego przemyślnie. cylkow: pocznijmy sobie mądrze z nim. wujek: mądrze potłummy go. romaniuk: miejcie to na uwadze. musimy się wspólnie zastanowić, co powinniśmy zrobić. i co zrobili? וישימו עליו שרי מסים למען ענתו בסבלתם ויבן ערי מסכנות לפרעה את-פתם ואת-רעצסס wajasimu ala’w sare’j misi’m lema’an anoto’ besiwlata’m waibe’n are’j miskeno’t lefaro’ et-pito’m wee’t-raamse’s, to jest według pardes lauder: ustanowili nad nimi nadzorców podatkowych (cylkow: nadzorców robocizny), żeby ich dręczyli swoimi ciężkimi pracami i budowali miasta [na] spichlerze dla farona: pitom i raamses. a według wujka: ustawił tedy nad nimi przełożone robót, aby je trapili ciężarami. i zbudowali miasta przybytków faraonowi: fitom i ramasses. hebrajczyków jednak przybywało, choć ich coraz bardziej uciskano i niewolono wyniszczającą pracą (עבדו בהם בפרך awdu’ bahe’m befarech). cylkow: robotą do której ujarzmiali ich srogo. ale wers wcześniej biblia mówi coś, co wybrzmiewa wyraźnie tylko w przekładzie pardes lauder, że egipcjanie יקצו צפני בני ישראל jakucu mipnej bnej israel – byli udręczeni [obecnością] synów izraela. (sic!). i tu zaczyna się story. król egiptu wezwał מילדות עבריות mejaldo’t iwrijo’t, hebrajskie położne (cylkow: położniczki ibrejskie), żeby patrzyły na האבנים haawnaji’m (pardes lauder i cylkow: ) krzesło porodowe. ale romaniuk: płeć noworodków (sic!). czyli, że haawnaji’m to ani kamień ani krzesło, tylko genitalia. jest tego ślad w naukowych słownikach, czyli można i tak, szczególnie, że chodzi przecież o nakaz selekcji (!), o czym dopowie nam, bez żadnego krzesła, wdzięcznie wujek: gdy będziecie babić hebrejankom, a przyjdzie czas rodzenia, jeśli się syn (בן ben) urodzi, zabijcie go (המיתן אתו hamita’n oto’), a jeśli córka (בת bat), zachowajcie (חיה chaja’). lecz baby bały się boga i […] zachowały chłopiątka. bóg im się odwdzięczył i יעש להם בתים ja’as lahe’m bati’m, czyli jak pardes lauder: ustanowił z nich rody (w komentarzu: kohenów, lewitów i królów), ale wujek: zbudował im domy. cylkow: pobudował im domy. (sic!). romaniuk: również je pobłogosławił bóg potomstwem. i jeszcze jedno miejsce, gdzie romaniuk przekłada inaczej: kiedy król egiptu pyta położne, dlaczego pomagały chłopcom przeżyć, te twierdziły, że kobiety hebrajskie są inne niż egipskie, są jak matki zwierząt, gdy zjawia się położna, matka jest już po porodzie. ten fragment, jak matki zwierząt, to כי-חיות הנה ki-chajo’t hena. to rzeczywiście „jak zwierzęta one”. ale cylkow: bo zdrowe one. a wujek: „same umieją babić”. jedna z takich kobiet urodziła syna i ukrywała go, a potem, według romaniuka: wzięła kosz upleciony z łodyg papirusów, pokryła go żywicą i smołą, włożyła weń dziecko i umieściła w zaroślach na brzegu nilu. według cylkowa: czółenko z trzciny i wylepiła je asfaltem i smołą. wujek: pleciankę z sitowia i namazała ją klijem i smołą. ów tekst תבת גמא ותחמרה בחמר ובזפת tewa’t gome’ wetachmera’ bachema’r uwaze’fet pardes lauder przekłada: arkę z trzciny i wysmarowała ją glinką i smołą. istotnie słowo tewa’ służyło już wcześniej jak arka (noego). siostra tego niemowlęcia widziała, jak córka faraona znajduje niemowlę i uznaje za hebrajczyka. siostra, za zgodą córki farona, sprowadza matkę dziecka (anonimowo), by je wykarmiła. gdy podrosło, egipcjanka uznała je za swojego syna i nadała mu imię משה mosze’, dlatego, że: מן-המים משיתיהו min-hamajim meszitihu’ wyciągnęłam je z wody. poza pardes lauder, pozostałe przekłady zwą go mojżesz. mojżesz dorósł i zaczął działać. zobaczył איש מצרי מכה איש עברי isz micri’ make’ isz iwri’, wujek: męża egiptczyka, bijącego jednego z hebrejczyków. cylkow: micrejczyka [egipcjanina] bijącego jednego z ibrejczyków. romaniuk: egipcjanin znęcał się nad jednym hebrajczykiem. bo make’ znaczy, że go bił, ale pardes lauder przekłada, że go zabił. mojżesz za to יך jach, zabił egipcjanina. ale pardes lauder przekłada, że go poraził i dodaje – śmiertelnie. i uciekł do midianu, gdzie uchodził nie za hebrajczyka, tylko za איש מצרי isz micri’ człowieka z egiptu i jako taki dostał za żonę ciporę, córkę lokalnego kapłana, która rodzi mu syna gerszoma. tymczasem mijały lata, król egiptu umarł, a hebrajczycy nadal ciężko pracowali ויזעקו ותעל שועתם אל-אלהים מן-העבודה וישמע אלהים את-נאקתם ויזקר אלהים את-בריתו את-אברהם את-יצחק ואת-יעקב וירא אלהים את-בני ישראל וידע אלהים weizaku’ wataa’l szawata’m el-elohi’m min-haawoda’ weiszma’ elohi’m et-naakata’m weizko’r elohi’m et-brito’ et-awraha’m et-iccha’k wee’t-jaako’w weira’ elohi’m et-bne’j israe’l wejada’ elohim, co według pardes lauder: i wołali. ich krzyk z powodu [tych] robót wzniósł się przed boga. bóg usłyszał ich lament (wujek: narzekanie. cylkow: jęk. romaniuk: błaganie) i wspomniał swoje przymierze z awrahamem, z icchakiem (izaakiem) i z jaakowem (jakubem). bóg widział [udręczenie] synów jisraela i bóg postanowił (wujek: poznał je. cylkow: poznał. romaniuk: ulitował się). kiedy mojżesz pasąc stado teścia, doszedł אחר המדבר acha’r hamidba’r, to jest za pustynię (wujek: w głębokość pustynie), koło góry choreb, ukazał mu się מלאך יהוה mala’ch jhwh anioł boga. jhwh to ów tetragram, którego żydzi nie wymawiają z powodu ich bogobojności i jego świętości, lecz mówią adonaj (nasz pan) albo hasze’m (imię), natomiast nie żydzi dodając samogłoski, mówią jahwe, albo jehowa (świadkowie jehowy). anioł ukazał się בלבת-אש מתוך הסנה belaba’t-esz mito’ch hasne’, pardes lauder: w płomieniu ognia, ze środka krzewu. הסנה בער באש והסנה איננו אכל hasne’ boe’r bae’sz wehasne’ ejnnu’ uka’l, czyli według wujka: kierz gorzał a nie zgorzał. mojżesz boga nie widział, bo יסתר משה פניו כי ירא מהביט jaste’r mosze’ pana’w ki jare’ meabi’t zakrył mojżesz twarz, bo bał się patrzeć. bóg zaczął rozmawiać z mojżeszem i pokazywać różne cuda, bo chciał wyprowadzić hebrajczyków אל-ארץ זבת חלב ודבש el-erec zawa’t chala’w udwa’sz do krainy opływającej mlekiem i miodem. bóg posyłał mojżesza do faraona, by ten wypuścił hebrajczyków, bo tak mówi bóg, wtedy mojżesz zapytał, ale co mam powiedzieć jak zapytają o imię boga? ten odrzekł: אהיה אשר אהיה ehje’ asze’r ehje’. wujek: jam jest którym jest. podobnie przełożył romaniuk. ale cylkow: będę, który będę. ale - jestem, który jestem - pardes lauder dotłumacza: jestem [w sprawiedliwości ten], który jestem [w miłosierdziu]. bóg sprawi, że faraon pozwoli im odejść i to nie z pustymi rękoma (sic!). każda kobieta uprosi (romaniuk: zażąda) u sąsiadki i mieszkanki domu כלי-כסף וכלי-זהב ושמלת klei-kesef uklei-zaha’w usmalo’t, cylkow: naczyń srebrnych i naczyń złotych i szat, i tak נצלתם את-מצרים nicaltem et-micrai’m, pardes lauder: ogołocicie egipt. romaniuk: ograbicie. wujek: złupicie. cylkow: wypróżnicie. bóg do tego nauczył mojżesza różnych sztuczek i dodał, że i tak co trzeba to powie za niego jego brat aharon, bo כבד-פה וכבד-לשון אנוכי chwad-pe’ uchwad laszo’n anochi, pardes lauder: mówię z trudem i mam niewprawny język. cylkow: ociężałych ust i ociężałego języka jestem. romaniuk: moje usta i mój język stały się na pół zdrętwiałe. a wujek wyrażenie מאז mea’z przekłada: odkądeś przemówił do sługi twego, zstałem się niesposobniejszego i nierychlejszego języka. mojżesz powiedział teściowi, że chce zobaczyć, czy jego bracia w egipcie jeszcze żyją, a ten jemu: לך לשלום lech leszalo’m idź w pokoju. bóg też powiedział לך שוב מצרים כי -מתו כל-האנשים המבקשים את-נפשך lech szuw micra’im, ki-metu kol-haanaszi’m hamewakszi’m et-nafszecha, pardes lauder: idź, wróć do egiptu, bo poumierali wszyscy ludzie, którzy chcieli cię zabić. ale wujek trzyma się litery: którzy szukali dusze twojej. bóg pouczył mojżesza, jeśli faraon nie wypuści narodu izraela, to powiesz mu: אני הרג את-בנך בכרך ani hore’g et-bincha’ bchorcha’, zabiję twojego syna pierworodnego. aharon wyszedł mojżeszowi naprzeciw, wysłuchał jego opowieści, razem zebrali całą starszyznę izraela, aharon mówił, a mojżesz czynił znaki, więc יאמן העם וישמעו כי-פקד יהיה את-בני ישראל, padres lauder: ludzie uwierzyli [znakom]. pojęli, że bóg zwrócił swoją opatrzność ku synom izraela. wujek: nawiedził pan syny izraelskie. cylkow: wejrzał wiekuisty na synów izraela. romaniuk: ulitował się nad izraelitami. mojżesz i aharon poszli do faraona i zaczęły się negocjacje, czego skutkiem faraon narzucił hebrajczykom jeszcze cięższą pracę. mojżesz wrócił do boga z pretensjami, a bóg odrzekł, że faraon przmuszony ביד חזקה beja’d chazaka’, pardes lauder: potężną mocą. wujek: przez rękę mocną. cylkow: dla ręki przemożnej. romaniuk: pod przymusem silnej ręki – יגרשם מארצו - igarasze’m mearco’, pardes lauder: wygna (romaniuk: wywiedzie. cylkow: wypędzi) ich ze swojego kraju. wujek: wyrzuci je z ziemie swej.

wajechi’ – dwunasty fragment tory (rdz. 47,28-50-26) na kolejny tydzień, to także ostatni fragment księgi rodzaju (ספר בראשית sefer bereszit). nie ma w nim żadnego z 613 przykazań [nakazów i zakazów] תרי"ג מצוות tarjag micwot. umarł jaakow jakub, lat 147. wcześniej zawołał josefa józefa, mówiąc: אם-נא מצאתי חן בעיניך im-na macati chen beejnei’cha – podług wujka: jeślim nalazł łaskę przed obliczem twoim… żebyś mię nie grzebł w egipcie. i józef spełnił życzenie, ale wcześniej, jakub jeszcze powiedział józefowi: bóg wszechmogący ukazał mi się w luz w ziemi knaa’n אל שדי נראה-אלי בלוז בארץ כנען el szadaj nira’-ela’j belu’z bee’rec kna’an i powiedział uczynię cię płodnym i rozmnożę i zrobię cię לקהל עמים lekaha’l ami’m, czyli zgromadzeniem narodów (pardes lauder), w gromady ludzi (wujek), zbór narodów (cylkow), zborem ludów (neufeld), ojcem wielu narodów (romaniuk), i rozrośniesz się w wielki naród (bt). jaakow pobłogosławił יברך jeware’ch józefa. potem zebrał wszystkich synów, by im ogłosić: co się stanie z wami na końcu czasu אשר יקרא אתכם באחרית הימים aszer ikra’ etche’m beachari’t hajami’m. a „koniec czasu” to nadejście mesjasza. potem jaakow opisał ich przymioty oraz przyszłość, i choć ciekawie prawił, my zajmiemy się tylko opisem jehudy. dlaczego jehudy? bo od jego imienia żydzi, także potomkowie jedenastu braci i dwóch synów józefa, zwą się żydami, to jest יהודים jehudi’m. jaakow powiedział, że jehuda to גור אריה יהודה gur arie jehuda, czyli według pardes lauder: młodym lwem jest jehuda, i jeszcze כרע רבץ כאריה וכלביא מי יקימנו kara’ rawa’c kaa’rie uchelawi’ mi jakime’nu: przysiadł, zaczaił się jak lew, jak straszny lew; kto go ruszy? oraz: ולו יקהת עמים welo’ ikha’t amim - jemu będą poddane narody. gdy jaakow umarł, józef z braćmi oraz wielkim orszakiem egipcjan pogrzebał go w miejscu zwanym odtąd אבל מצרים awel micrajim, żałoba egiptu, lub za wujkiem – płacz egipski. wrócił do egiptu, no i… teraz ojca nie ma, więc bracia, którzy wrzucili go do dołu, a potem sprzedali do egiptu, zostali sami z józefem, prawą ręką faraona w wielkim egipcie. jasne, że zaczęli się bać. hebrajski tekst mówi tylko, że bracia „zobaczyli”, pardes dodaje: „różnicę u josefa” i mówili: לו ישטמנו יוסף והשב ישיב לנו את כל-הרעה אשר גמלנו אתו lu istemnu’ josef wehaszew jasziw lanu et kol-haraa’ aszer gama’lnu oto’, by snadź nie pamiętał na krzywdę, którą odniósł, a nie oddał nam wszytkiego złego, któreśmy czynili. dlatego bracia powołują się na słowa ojca, by józef im wybaczył. józef zapłakał, a oni יפלו לפניו ויאמרו הננו לך לעבדים japlu’ lefana’w wajomru’ hinnenu’ lecha’ laawadi’m, według cylkowa: upadli przed nim i rzekli: otośmy niewolnikami twoimi. na to józef: אל-תיראו כי התחת אלהים אני al.-tirau’ ki hatacha’t elohi’m ani’, co najzgrabniej romaniuk: nie bójcie się. czy ja mam zastępować wam boga? i dalej józef: אתם חשבתם עלי רעה אלהים חשבה לטובה ate’m chaszwte’m ala’j raa’ elohi’m chaszawa’ letowa’. wujek: wyście o mnie złe myślili, ale bóg obrócił to w dobre. i tu józef obiecał: אני אכלכל אתכם ואת טפכם ani’ achalke’l etche’m weet-tapchem, za wujkiem: ja żywić będę was i dziatki wasze. i ינחם אותם וידבר על-ליבם jenache’m ota’m wajedabe’r al liba’m, neufeld: i pocieszył ich i przemawiał do ich serca. ale też zaprzysiągł ich, by po śmierci wynieśli stąd jego kości. józef żył מאה ועשר שנים mea’ wae’ser szani’m sto dziesięć lat. a potem יחנטו אותו ויישם בארון במצרים jachantu’ oto’ wajise’m baaro’n bemicraji’m, neufeld: nabalsamowano go i włożono do skrzyni (romaniuk: do grobowca ) w micrajim. to jest w egipcie. i tak kończy się pierwsza część pięcioksięgu mojżeszowego, tory. תורה tora to jest הוראה hora’a, to jest pouczenie, instrukcja życia w judaizmie.

wajiga’sz – to jedenasty fragment tory (rdz. 44,18-47,27) na kolejny tydzień, nie ma w nim żadnego z תרי"ג מצוות tarjag micwot - 613 przykazań [nakazów i zakazów]. jest przeprowadzka hebrajczyków z głodującego kanaanu do sytego egiptu i ujawnienie się józefa josefa, który będąc głównym nadzorcą faraona powiedział braciom: אני יוסף אחיכם ani’ jose’f achiche’m ja jestem józef wasz brat i polecił im, by przekazali ojcu, że bóg go posłał i uczynił go - jak mówi wujek - ojcem faraonowym i panem wszytkiego domu jego i przełożonym we wszytkiej ziemi egipskiej לאב לפרעה ולאדון לכל-ביתו ומשל בכל-ארץ מצרים lea’w lefaro’ uleado’n lecho’l beito’ umosze’l becho’l-erec micrajim. hebrajczycy zatem dostali zaproszenie do egiptu, i udając się do kanaanu, by sprowadzić ojca do egiptu, bracia józefa zabierali z sobą wszelkie dobra. gdy wrócili, józef wyszedł im naprzeciw, przedstawił faraonowi ojca, a ojciec, jakub, pobłogosławił faraona ויברך יעקב את-פרעה wajeware’ch jaako’w et-faro’. od faraona hebrajczycy dostali najlepsze pola w egipcie oraz wszystko co najcenniejsze w egipcie, w czasie, gdy w egipcie panował głód, a józef sprzedawał egipcjanom zboże za bydło, bo pieniędzy już nie mieli. w końcu wykupił ich ziemie i zamienił ich w niewolników, którzy orzą i sieją, a piątą część zbiorów oddają faraonowi. a co z hebrajczykami? zamieszkali w egipskiej ziemi goszen i יאחזו בה ויפרו וירבו מאד wajeachzu’ ba waifru’ wairbu’ meo’d, czyli jak przekłada cylkow: i nabywali posiadłości w niej, i rozplenili się i rozmnożyli się wielce. a wujek: i posiadł ją, i rozkrzewił, i rozmnożył się nazbyt.

mike’c – to dziesiąty fragment tory (rdz. 41,1-44,17) na kolejny tydzień i nie ma w nim żadnego z תרי"ג מצוות tarjag micwot - 613 przykazań [nakazów i zakazów]. józef josef znalazł się w więzieniu faraona faro’ פרעה, który pewnej nocy miał dwa sny: siedem krów brzydkich pożarło siedem krów pięknych oraz siedem kłosów cienkich pochłonęło siedem kłosów pełnych. nikt nie potrafił tego wyjaśnić, aż jeden z byłych więźniów przypomniał sobie, że w więzieniu był נער עברי עבד naa’r iwri ewed młodzieniec hebrajski niewolnik, który objaśniał sny. posłano po niego, a był nim józef josef, którego, po objaśnieniu snów faraona, po zapowiedzi siedmiu lat dobrobytu a potem siedmiu lat głodu, faraon mianował najważniejszą osobą w państwie. i gdy nadeszły owe lata tłuste שבע גדול sawa’ gado’l (wujek: żyzności wielkiej. neufeld: wielkiej okwitości) i chude to jest głodu רעב ra’aw (wujek: nieurodzaju), józef zarządzał państwem, sprzedawał zboże egipcjanom i światu. jego ojciec jaakow jakub posłał zatem do egiptu dziesięciu synów, a beniamina zatrzymał w domu. w egipcie józef rozpoznał braci, ale oni jego nie rozpoznali. powiedział do nich: jesteście szpiegami מרגלים meragli’m. zatrzymał jednego z braci, szymona, żądając przyprowadzenia beniamina i pozwolił im odejść, sprzedawszy im zboże, choć pieniądze włożył potajemnie do ich worków. bracia przerazili się (wujek: polękali), że to jakaś intryga, dlatego jaakow na powrotną drogę do egiptu dał im pieniądze do zwrotu oraz na nowe zboże. w egipcie józef zaprosił ich na posiłek, ale oni bali się, mówiąc - józef chce napaść na nas להתנפל עלינו lehitnape’l alejnu, więc zaczęli tłumaczyć, że nie wiedzą kto włożył pieniądze do ich worków. józef powiedział (wujek): pokój z wami. nie bójcie się שלום לכם אל תיראו szalom lache’m al. tirau’. wziął pieniądze i oddał im szymona. podczas posiłku józef zobaczył beniamina i נכמרו רחמיו אל-אחיו nichmeru’ rachama’w el-achiw wezbrały jego uczucia do brata (wujek: się wzruszyły były wnętrzności jego nad bratem swym. neufeld: zagorzała czułość jego ku bratu swojemu). a potem razem pili i upili się z nim ישתו וישכרו עמו waisztu’ waiszkeru’ imo’. i znów józef włożył pieniądze do ich worków ze zbożem, a do worka beniamina włożył też srebrny puchar גביע הכסף gwija’ hakesef (wujek: kubek. neufeld: kielich), a potem posłał za nimi człowieka, który znalazł ów puchar i powiedział: למה שלמתם רעה תחת טובה lama szilamte’m ra’a tachat towa’? wujek: przeczeście oddali złe za dobre? neufeld: dla czegoście odpłacili złem za dobre? gdy wrócili do miasta, józef powiedział: ten u którego znaleziono puchar - będzie moim niewolnikiem יהיה לי עבד ichie’ li ewed.