alterman נתן אלתרמן zmarł 20 adar 5730 roku (28 marca 1970, 39 dni później zmarł agnon). żydowska 51. rocznica w tym roku wypada dzisiaj, 4 marca. natan alterman zapisał się jako poeta wybitny, dramaturg, tekściarz lekkiej muzy, eseista, publicysta, tłumacz i pisarz dla dzieci. wielki format telawiwskiego życia literackiego, stały bywalec legendarnej kawiarni kasitכסית , gdzie odwiedzali go generały, włącznie w mosze dajanem משה דיין.
alterman urodził się w warszawie w 1910. jego ojciec przybył tu dwa lata wcześniej, celem – jak pisze magda sara szwabowicz – założenia hebrajskiego przedszkola i seminarium dla przedszkolanek. ale już w 1914 wobec wojny i rozkazów, rodzina musiała opuścić warszawę, wróciła do homla, a potem pojechała do moskwy. stamtąd w 1918 z powodu rewolucji, do kijowa. w 1919 na ukrainie była wojna domowa, a państwo wcielono do sowieckiej rosji, więc rodzina w 1920 uciekła do kiszyniowa w rumunii. tam natan uczył się w hebrajskim gimnazjum i nawet publikował pierwsze wiersze. ale w kraju tym nakładano na kulturę hebrajską i jidysz ograniczenia, zatem ojciec zdecydował zrealizować w końcu syjonistyczne marzenie i rodzina dotarła w 1925 do tel awiwu w palestynie. w 1929 natan pojechał do paryża, bo chciał studiować medycynę albo rolnictwo na sorbonie, ale zaczytywał się w literaturze francuskiej i zapełniał zeszyt własnymi wierszami. nawet pojechał do nancy studiować rolnictwo, ale też w 1931 opublikował pierwszy wiersz w poważnym piśmie hebrajskim. w 1932 został agronomem i podczas krótkiego urlopu w marsylii wsiadł na okręt i wrócił do mamy i taty. dostał pracę na farmie, ale szybko poszedł pracować w redakcji gazety, skąd już znalazł drogę do innych gazet, teatrów i kawiarni. miał lat 24, napisał 26 szkiców telawiwskich w kolumnie gazety wieczornej. gdy miał lat 28, wydał pierwszy tom poezji, jego najsławniejszy, כוכבים בחוץ kochawím bachúc gwiazdy na zewnątrz. zostawił po sobie kilkanaście tomów, w tym poezji. w latach 1971-1979 wydano 16 tomów jego dzieł zebranych.
po polsku wciąż znamy go za mało. jeszcze w roku 1974 w londynie zew szeps zamieścił w ułożonej i przełożonej przez siebie antologii poezji hebrajskiej, wśród wierszy szesnastu autorów, także siedem wierszy altermana. w polsce postkomunistycznej już, aleksander ziemny w 1986 wydał swoje przekłady w swojej antologii poezje nowohebrajskie i wśród wierszy trzydziestu ośmiu autorów umieścił także pięć wierszy altermana, a dwa lata później tę antologię powiększył do czterdziestu czterech autorów i siedmiu wierszy altermana. w 1995 marian grześczak w swojej antologii izraelskiej wśród dwudziestu dziewięciu autorów nie zamieścił ani jednego wiersza altermana. (obaj panowie przełożyli i wydali swe antologie nie znając hebrajskiego. ziemny wziął większość przekładów angielskich z antologii hebrew verse t. carmi, penguine book). o maleńkiej antologii nowa poezja hebrajska z 1995 nie wspomnimy, tam też nie ma altermana, a więcej antologii na razie też nie ma. w 2004 roku barbara gryczan w literaturze na świecie (nr 11-12) dodała sześć wierszy altermana (w tym powtarzając trzy z ziemnego). w sumie mamy tu troje tłumaczy i siedemnaście wierszy altermana po polsku: (szeps): śpiew / dziewczę / blaski ognia / letnia noc / stara melodia / na gościńcu / … pieśń coś ją późno porzucił. (ziemny): obcy wchodzi do miasta / podrzutek / jagnię / na placu / wyjście z miasta / drzewo oliwne / zdrajca. (gryczan): błyskawica / przybysz u bram (zob. ziemny - obcy wchodzi do miasta) / radość ubogich / podrzutek (zob. ziemny – podrzutek) / gdy zapada wieczór / owieczka (zob. ziemny – jagnię). warto przeczytać oryginały i porównać przekłady też między sobą.
foto: podobizna natana altermana na banknocie izraelskim. istnieje jeszcze 500 i 1000, ale mało kto je ogląda.

Commentaires