moral-etyka co tydzień (2) – grzech leży u drzwi

jak w poprzednim cyklu wśród 613 przykazań szukaliśmy tych ważnych dla nas (znaleźliśmy 183, a żyjemy kilka tysięcy lat po ich spisaniu, tak w cyklu rocznym 2020/2021 szukamy kwestii etycznych w torze i poza nią, szukamy moralności i etyki w judaizmie, u jezusa, buddy, u kocker rebego. oprócz biblii i talmudu (traktat pirkej awot), przeglądamy inne teksty z różnych światów.

(tora תורה pięć pierwszych ksiąg biblii. pirkej awot פרקי אבות traktat miszny, dotyczący etyki. jezus ישוע nieuznany w judaizmie mesjasz. budda בודהה hindus, znalazł drogę do szczęścia. kocker rebe קוצקר רבה, menachem mendel morgenstern z kocka, bezkompromisowy chasyd, żądający prawdy.)

tora, fragment (1) bereszit (rdz. 1,1-6,8). adam (אדם) i ewa (chawa חווה) (a raczej człowiek i kobieta) złamali zakaz. dzięki temu grzechowi pierworodnemu, hachét hakadmón החטא הקדמון, ludzie zrozumieli swą nagość וַיֵּ֣דְע֔וּ כִּ֥י עֵירֻמִּ֖ם הֵ֑ם, a ludzkość zaczęła się rozwijać. naszej nagości nie mogą okryć nabywane bogactwa, ale i tak staramy się bogacić i łamiemy kolejne zakazy i nakazy, żyjemy nieetycznie i niemoralnie z różnych powodów, z głupoty, zazdrości i zawiści. 4,8: wajakám kain el-hewel achíw wajahargéhu וַיָּ֥קָם קַ֛יִן אֶל־הֶ֥בֶל אָחִ֖יו וַיַּהַרְגֵֽהוּ.

piela: „kain rzucił się na abla i zabił go”. dlaczego? biblia: haló im-teitíw seet weím ló teitíw lafetach chatát rowéc weeleichá tszukató weatá timszál-bo הֲל֤וֹא אִם־תֵּיטִיב֙ שְׂאֵ֔ת וְאִם֙ לֹ֣א תֵיטִ֔יב לַפֶּ֖תַח חַטָּ֣את רֹבֵ֑ץ וְאֵלֶ֙יךָ֙ תְּשׁ֣וּקָת֔וֹ וְאַתָּ֖ה תִּמְשָׁל־בּֽוֹ. z czternastu przekładów (bibliepolskie.pl) tylko neufeld nie tłumaczy, że jeśli jesteś w porządku, to dobrze, ale jeśli czynisz źle, to u drzwi grzech jest. według piel (zgodnie z neufeldem): „obojętnie, czy składasz ofiarę miłą bogu, czy niemiłą, i tak u twych drzwi leży grzech. on cię pożąda, ale ty masz nad nim mieć władzę”. kain rozzłoszczony, że bóg przyjmuje ofiary abla, a jego nie, zlekceważył uwagę boga.

jezus (mk 7,21-22, wujek): z wnętrzności serca człowieczego wychodzą myśli złe: cudzołóztwa, porubstwa, mężobójstwa, kradziestwa, łakomstwa, złości, zdrada, niewstydy, oko złe, bluźnierstwo, pycha, głupstwo.

budda, ośmioraka ścieżka, 2: kawaná nechoná כוונה נכונה słuszne myślenie (postanowienie) – wykorzenienie żądzy i nieżyczliwości, postanowienie wyrzeczenia się złej woli i odstąpienie od wyrządzania wszelkiej krzywdy).

kocker rebe [menachem mendel morgenstern z kocka]: człowiek został stworzony jako jednostka i takim winien pozostać i musi wciąż walczyć z wewnętrznymi sprzecznościami, nie zadowalać się wewnętrzną równowagą i nie iść utartą drogą (halicha batelem הליכה בתלם jak pług wyorał). musi uwalniać swą wolę od wszelkich uzależnień (michol tlut מכל תלות).

tora, fragment (2) noach 6,9-11,32.

6,13: wajomér elohím lenóach kec kol-basár ba lifanai ki-malá haárec chamás mipnéihem wehíneni maszchitám et-haárec וַיֹּ֨אמֶר אֱלֹהִ֜ים לְנֹ֗חַ קֵ֤ץ כָּל־בָּשָׂר֙ בָּ֣א לְפָנַ֔י כִּֽי־מָלְאָ֥ה הָאָ֛רֶץ חָמָ֖ס מִפְּנֵיהֶ֑ם וְהִנְנִ֥י מַשְׁחִיתָ֖ם אֶת־הָאָֽרֶץ

piela: „[bóg] rzekł do noego: zgładzę wszystkie żywe stworzenia, bo przez nie na świecie szerzy się nieprawość”.

nie wiadomo dlaczego noe spodobał się bogu, ale wybrał go do ratowania ludzkości i zwierząt, a po potopie zawarł przymierze z noem, jego synami i wszystkimi zwierzętami. symbolem przymierza jest tęcza, która ma bogu przypominać o obietnicy, że już nie będzie niszczył świata. warunki przymierza, to między innymi, zakaz jedzenia „mięsa żywego”, to jest odcinanego ze zwierzęcia żywego. w ogóle dopiero po potopie wolno było człowiekowi zabijać i jeść zwierzęta. ten warunek to jedno z siedmiu przykazań synów noego (szewa micwot bnej noach שבע מצוות בני נוח), obowiązujących nieżydów i są one częścią 613 przykazań, obowiązujących żydów.

noe uprawiał rolę (haadamá האדמה) i winnicę (kerem כרם). miał trzech synów: szema (שם), chama (חם) i jafeta (יפת). raz, gdy ojciec się upił, cham zobaczył nagość ojca (erwát awíw ערות אביו) i powiedział o tym braciom, którzy nagość ojca nakryli. noe przeżył dziewięćset pięćdziesiąt lat.