top of page

josef chaim brenner 100. rocznica śmierci

Zdjęcie autora: tomasz korzeniowskitomasz korzeniowski

rocznica 99. – czytaj tu

amos oz עמוס עוז, pisarz, izraelski działacz na rzecz pokoju, swój ostatni wykład zakończył cytując brennera: rachunek jeszcze nie są zamknięty כל החשבון עוד לא נגמר. josef chaim brenner zginął sto lat temu, zamordowany podczas zamieszek [roku] 681 מאורעות תרפ"א, to jest gdy w roku 1921 ludność arabska jaffy dokonała pogromu na żydach. brenner, młody jeszcze, lat czterdzieści, kilka książek w dorobku, już był legendą. znany i ceniony pisarz chaim beer חיים באר, specjalista od brennera (czyli nieznany w polsce pisarz hebrajski o nieznanym w polsce pisarzu hebrajskim), powiedział właśnie wczoraj w telewizyjnym cyklicznym programie סוכן תרבות sochén tabrút kobiego modana קובי מודן, że brenner był zapewne najważniejszą postacią w żydowskiej historii dwudziestego wieku (nie bialik i nie ben gurion) i że to, co go cechowało to konstruktywny pesymizm. tak, czy inaczej, w polsce rozmowa o brennerze, to wciąż rozmowa o jeszcze jednym hebrajskim niebycie. znamy doskonale najważniejszych pisarzy amerykańskich, europejskich, światowych, ale tych z kultury, rozwijającej się blisko tysiąc lat w polsce pod naszym nosem, i dzisiaj w izraelu, wyrastającym w dużym stopniu z tej kultury, nie znamy. kolejne roczniki polskich hebraistów ostatnich dziesięcioleci powoli odrabiają te straty. mamy nadzieję, że brenner właśnie zagościł w laptopach piszących kolejne magisteria i doktoraty. rok temu pisząc o brennerze wspomnieliśmy o artykule agnieszki podpory, a dzisiaj zauważmy brennera w książce magdy szwabowicz hebrajskie życie literackie w międzywojennej polsce (IBL PAN 2019). tak, brennera już jako młodego autora, znali hebrajscy czytelnicy w polsce. tu, na stronie 162, szwabowicz pisze o brennerze literackim krytyku i publicyście nie szczędzącym literackiego środowiska galicji, ale też przystającym na współpracę z nimi – co ukazuje jego postawę konstruktywnego pesymisty wspomnianą przez beera. brenner całe życie znosił biedę, ale nie dla biedy żył tą biedą, lecz duchem dla ducha, literatury i człowieczeństwa. jedną ręką pisał, drugą dbał o ludzi. zanim z miejsca urodzenia nowe młyny (pólnocno-wschodnia ukraina), poprzez jeszywę, z której go wyrzucono za czytanie niedozwolonych książek, poprzez miasteczko poczap, białystok i homel, porzez carskie wojsko, z którego uciekł do londynu, gdzie biedując i nie wyjeżdżając z innymi do ameryki, wydawał sam i własnoręcznie (tekst, redakcja, skład linotypiczny, druk i kolportaż), sam i samotnie, bez środowiska literackiego, pismo hameorer המעורר (1906-7), poprzez niemcy, lwów, gdzie znów wydaje pismo rewiwím רביבים, w końcu w 1909 dociera do palestyny, gdzie wciąż jest ubogi, ale robi wszystko dla literatury oraz innych, żyje w tel awiwie i w galilei, aż dociera do czerwonego domu, jak go nazywano, obok jaffy, gdzie ginie, zamordowany wraz z innymi mieszkańcami.

nie znałem człowieka osobiście, nie słyszałem i nie widziałem jak żyje. to wszystko z książek, z przekazów innych. mówią o nim, że znał go cały świat żydowski. że do dziś jest największym krytykiem literackim, że pracował fizycznie. nie był bogaczem, wielkim rabinem, biznesmenem, politykiem karierowiczem, literackim wyrobnikiem dla kasy i poklasku. cenił literaturę i człowieka, cenił tołstoja, tłumaczył dostojewskiego i innych, bo znał wiele języków, pisał po hebrajsku, bo hebrajski kochał, a na co dzień posługiwał się głównie językiem etyki i moralności. pisał o życiu i ludziach jakich znał. pierwsze opowiadanie nosi tytuł פת לחם kromka chleba. zakończył życie w połowie, a spadek jaki zostawił, wciąż jest do wzięcia i na zawsze pozostanie niewyczerpany. korzystają z niego ci, którzy szczęśliwie znajdują klucz.

foto: egzemplarz szkolnego wyboru opowiadań, not i artykułów brennera (drugie wydanie 1965) z kartą biblioteczną seminarium kibuców (obecnie w zbiorach hebrajskiej kafé projekt).



5 wyświetleń0 komentarzy

Ostatnie posty

Zobacz wszystkie

Comments


© hebrajska kafé projekt | hebrajskakafe@gmail.com

Klauzula informacyjna RODO w zakresie przetwarzania danych osobowych

1. Administratorem danych osobowych jest HEBRAJSKA KAFE PROJEKT TOMASZ KORZENIOWSKI z siedzibą we Wrocławiu (54-066), ul. Piwowarska 9/16, NIP 6871333133. Tel. +48798866952. Adres email: hebrajskakafe@gmail.com

2. Przekazane dane osobowe przetwarzane będą w celu realizacji usług, obsługi zgłoszeń i udzielania odpowiedzi na zgłoszenia;

3. Kategorie danych osobowych obejmują m.in. imię i nazwisko, numer telefonu, adres e-mail, adres, dane dedykowane do procesu/usługi/projektu;

4. Państwa dane osobowe będą przechowywane przez okres istnienia prawnie uzasadnionego interesu administratora, chyba że Pani / Pan wyrazi sprzeciw wobec przetwarzania danych;

5. Państwa dane nie będą przekazywane do państwa trzeciego ani organizacji międzynarodowej;

6. Posiadają Państwo prawo dostępu do treści swoich danych oraz prawo ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu, prawo do cofnięcia zgody w dowolnym momencie bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem;

7. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego zajmującego się ochroną danych osobowych, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, gdy uznają Państwo, iż przetwarzanie Państwa danych osobowych narusza przepisy ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1000) lub przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) z dnia 27 kwietnia 2016 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 119, str. 1);

8. Dane udostępnione przez Panią/Pana nie będą podlegały zautomatyzowanemu podejmowaniu decyzji oraz profilowaniu.

9. Dane pochodzą od osób, których dane dotyczą.

10. Podanie przez Państwa danych osobowych jest dobrowolne.

bottom of page